De Colombiaanse mensenrechtenactiviste Íngrid Betancourt is woedend over de gevangenenruil die België uitvoerde om Olivier Vandecasteele weer thuis te krijgen. Ze zegt ‘verheugd en opgelucht’ te zijn over zijn vrijlating, maar laakt de vrijlating van terrorist Assadollah Assadi. ‘Ik ben geschokt en diep verontwaardigd over zo’n duidelijke schending van de rechtsstaat in een democratisch land als België’, aldus Betancourt.

De activiste streed jarenlang tegen de Revolutionaire Strijdkrachten van Colombia (FARC) in haar thuisland. In 2002 werd ze door de beweging ontvoerd. Pas 6,5 jaar later werd ze door het Colombiaanse leger bevrijd. Betancourt werd zo een symbool van de strijd tegen de FARC, en voor de mensenrechten.

Uitgeholde rechtsstaat

Volgens Betancourt is het vrijlaten van Assadi een grote fout, zegt ze in een mededeling. ‘Dit is een donkere dag voor de rechtsstaat en bezoedelt de reputatie van België als een land dat de rechtsstaat respecteert’, zegt ze.

Volgens haar maakt België zich hiermee chanteerbaar. ‘De beslissing om een terrorist vrij te laten in strijd met de wet bespot de gerechtigheid en de rechtsstaat, en beloont het chantagebeleid van het Iraanse regime, waardoor elke Europese burger het risico loopt om gegijzeld te worden’. Volgens haar loopt elke Europeaan in Iran voortaan gevaar door de Belgische handelingen. ‘Het vrijlaten van een gevaarlijke terrorist zoals Assadi zal het Iraanse regime aanmoedigen om meer terrorisme in Europa te plegen en in de toekomst meer gijzelaars te nemen. De regering van België draagt de volledige verantwoordelijkheid voor welke misdaden dan ook die daaruit kunnen voortvloeien.’

De Belgische ruil is nochtans niet de enige of de eerste van dit kaliber. In december vorig jaar ruilden de VS bijvoorbeeld de Russische wapenhandelaar Viktor Bout voor de Amerikaanse profbasketbalspeelster Brittney Griner.

Europees hof

Volgens Betancourt is dat geen punt. Volgens haar heeft België met zijn acties de wet overtreden. ‘De rechtbank heeft duidelijk verklaard dat slachtoffers op de hoogte moeten worden gebracht voordat er een beslissing wordt genomen om Assadollah Assadi, die veroordeeld is voor terrorisme op Europees grondgebied, over te dragen’, zegt ze. ‘De onrechtmatige vrijlating van Assadi staat ook haaks op eerdere verklaringen van de minister van Justitie (Vincent van Quickenborne (OpenVLD), red.) dat elke actie in overeenstemming zou zijn met de wet.’

De activiste runt de Fundación Ingrid Betancourt, die de bevordering van de mensenrechten overal ter wereld nastreeft. Met haar organisatie zal ze actie nemen, zo kondigt ze aan. ‘We zullen alle beschikbare opties overwegen om gerechtigheid te zoeken’, klinkt het. ‘Zowel in België als bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens.’

Rode kruis

De bevrijding van Betancourt zelf was nochtans ook al omstreden. De actie uit 2008, ‘Operation Jaque’ genoemd, bevrijdde 15 gijzelaars waaronder Betancourt. Maar de manier waarop was voer voor controverse. Zo deden de militairen die de actie uitvoerden zich voor als medewerkers van een (evenwel fictieve) ngo, om de FARC om de tuin te leiden. Critici stelden naderhand dat de actie ernstige veiligheidsrisico’s inhield voor échte ngo’s die in conflictgebieden actief zijn.

Bovendien kwam in de nasleep van de actie naar boven dat een van de militairen het embleem van het Rode Kruis op zijn uniform droeg. Het oneigenlijk gebruik van dat logo is in strijd met de Conventie van Genève, omdat het hulpverleners in conflictgebieden tot schietschijf zou maken. Colombiaans president Alvaro Uribe bevestigde het voorval en bood zijn excuses aan.

Lees ook

 Tot op het laatste moment bleef het spannend: ‘Op de luchthaven in Iran zeiden ze dat ruil niet doorging, omdat er een document ontbrak’