Fraai is het niet, maar met deze kunstgrepen kunnen de VS een faillissement vermijden

Het lijkt te gek voor woorden dat de Verenigde Staten er niet tijdig in zouden slagen om hun schuldplafond te verhogen, omdat het ertoe zou leiden dat een van de rijkste landen ter wereld anders failliet gaat. En toch dreigt precies dat te gebeuren.

Op 19 januari bereikten de VS de nogal arbitraire maximumschuld van 31.381 miljard dollar waarboven geen dollar extra schuld mag komen. Het faillissement is voorlopig vermeden dankzij kunstgrepen van het ministerie van Financiën, dat onder meer bijdragen aan overheidspensioenfondsen heeft uitgesteld. Maar die rek is niet oneindig. Begin juni zou het geld echt op zijn. Dan moet de schuldenlimiet dus verhoogd zijn, of er is niet genoeg geld om overheidsschulden die op vervaldag komen terug te betalen.

Er is een juridisch uitweg denkbaar voor nieuwe uitgaven. De Biden-regering zou zich kunnen beroepen op het 14de amendement van de Amerikaanse grondwet, waarin staat dat ‘de geldigheid van de openbare schuld van de Verenigde Staten [...] niet zal niet worden betwist.’ Maar dat zou garant staan voor een constitutionele crisis, en het is maar de vraag of Biden daar zin in heeft.

Er zijn nog andere kunstgrepen denkbaar om een faillissement te voorkomen. Zo kan de Amerikaanse centrale bank staatsobligaties waarop wanbetaling dreigt opkopen. Dat scenario heeft de Federal Reserve tien jaar geleden al onderzocht, zo leert een recent vrijgegeven conference call uit 2013, toen de centrale bankiers zich ook al zorgen moesten maken over het schuldenplafond.

Is het echter een optie die de Fed wil omzetten in de praktijk? Jerome Powell, de huidige voorzitter van de centrale bank die toen nog bestuurder was, zei destijds dat hij een dergelijke ingreep ‘afschuwelijk’ zou vinden, maar aanvaardbaar ‘onder bepaalde omstandigheden’. Hij vond vaagheid daarbij een troef. Als de Fed te duidelijk zou uiteenzetten wat hij in welk geval en op welk tijdstip zou doen, zouden politici minder druk voelen om het schuldenplafond daadwerkelijk te verhogen.

Helemaal gerust kan de minister van Financiën dus niet zijn, ook al was Janet Yellen tien jaar geleden zelf bestuurder van de centrale bank en was ze dus ook aanwezig bij die bespreking. Haar ministerie heeft nog andere opties die ze kan lichten om het faillissement te vermijden.

Zo kan Yellen gebruik maken van een obscuur stukje wetgeving (dat eigenlijk bedoeld was om memorabilia te maken) om een platinamunt te slaan met een waarde van 1.000 miljard dollar. Als het ministerie van Financiën die munt vervolgens in onderpand geeft bij de Federal Reserve, heeft het meer dan genoeg geld om de rekeningen te betalen.

Toch is deze strategie niet zonder risico’s. De Fed kan de munt weigeren omdat het overduidelijk een politieke manoeuvre is die ernstige twijfels zou oproepen over de onafhankelijkheid van de centrale bank.

Dan maakt een andere truc meer kans, omdat Jerome Powell en co daar niet moeilijk over kunnen doen. Essentieel hierbij is dat de schuldenlimiet enkel een grens stelt aan de uitstaande overheidsschuld. Toekomstige verplichtingen om rente te betalen vallen daar dus buiten.

Dit maakt het mogelijk voor de overheid om schuldpapier uit te geven met een lage nominale waarde, maar met een hoge coupon. In plaats van 100 dollar op te halen met een tienjaarsobligatie tegen een rente van 3,6 procent, zou de overheid een rente kunnen bieden van 15,6 procent op een obligatie van 100 dollar. Beleggers zullen dan bereid zijn om daar 200 dollar voor te betalen (een uitgifte boven pari dus). Bij die percentages is het rendement op vervaldag voor beide obligaties precies gelijk.

Elke keer dat er 100 dollar op vervaldag komt, kan de schatkist die terugbetalen door 100 dollar nieuwe schuld te verkopen voor 200 dollar, en zo extra ruimte creëren voor uitgaven. Dit lijkt politiek een stuk makkelijker dan de platinamunt, precies omdat het veel moeilijker te begrijpen is. Het ministerie van Financiën kan bijvoorbeeld spreken van ‘een tijdelijke oplossing’ om een faillissement te vermijden.

Voor de geloofwaardigheid van de VS op de financiële markten is het uiteraard geen goede zaak dat het land zich moet financieren met boekhoudtrucs. Het gezond verstand dicteert dat er een oplossing uit de bus komt voor het zover is. Tegelijkertijd zou die absurde schuldenlimiet überhaupt niet bestaan als het alleen om gezond verstand ging, want het gaat om de financiering van uitgaven die het Amerikaans Congres zelf heeft goedgekeurd. Het worden nog spannende dagen.