Johan Leysen (1950-2023), fantastisch acteur, begenadigd redenaar en altijd op zoek naar avontuur
Nog vol levenslust en liefde voor het vak overleed film- en theateracteur Johan Leysen donderdag aan de gevolgen van een hartstilstand. Leysen zocht vaak naar nieuwe wegen in het vak, en was in België én Nederland een geliefd collega.
Behalve een fantastisch acteur was Johan Leysen ook een begenadigd redenaar. Een docent bijna, die zijn gehoor stevig bij de les hield. Niet alleen omdat hij wijze woorden sprak, maar ook omdat hij zijn gedachten zo goed kon verwoorden.
Dat bleek in september 2019 tijdens het nagesprek in Stadschouwburg Amsterdam na afloop van de voorstelling La reprise van NTGent, in regie van Milo Rau. Die voorstelling ging over de (waargebeurde) moord op een jonge homoseksuele moslim in Luik. Samen met zijn collega Sara De Bosschere sprak de Vlaamse acteur erudiet en gloedvol over het belang van theater als podium om de tijdgeest te duiden. La reprise was de tweede voorstelling van Rau waarin Leysen speelde, en het tekende zijn hang naar avontuur in het vak – altijd weer zocht hij nieuwe wegen.
Legendarische rollen
Donderdag overleed Johan Leysen (73) aan de gevolgen van een hartstilstand. In België en Nederland is geschokt op zijn plotselinge dood gereageerd. Leysen was door zijn toewijding en vakmanschap een geliefd theatermaker en collega.
Meteen ook kwamen de vele legendarische rollen voorbij, die hij zowel in het theater als in films speelde. In het theater was dat onder meer Wittgenstein Incorporated, een magnifieke solo die twintig jaar later werd hernomen. Hij werkte ook regelmatig bij het Antwerpse Toneelhuis in regie van Guy Cassiers, zoals in Bloed & rozen en Wolfkers, waarin hij de rol van de Japanse keizer Hirohito speelde.
Nadat hij in 1974 afstudeerde aan Studio Herman Teirlinck in Antwerpen begon hij zijn toneelcarrière in Nederland, omdat hij het theater daar spannender vond. Hij was te zien in producties van De Appel, Baal, Zuidelijk Toneel Globe en Ro Theater – in die tijd allemaal groepen die vernieuwing zochten.
Denkend auteur
Kenmerken van zijn acteren waren vooral zijn stem, waarin zowel kracht als zachtheid klonken, en de rust die hij altijd uitstraalde. Je zou hem een denkend acteur kunnen noemen, die zich niet beriep op het grote gebaar maar de kracht van de eenvoud zocht. Zijn markante hoofd, waarin de tijd zich in de loop der jaren steeds meer nestelde, hielp hem bij de zoektocht naar de kern van zijn vaak eenzelvige personages.
Omdat hij in 1983 door Jean-Luc Godard werd gevraagd voor een rol in diens film Je vous salue, Marie kreeg hij de smaak van het filmen snel te pakken. Daarvoor al was hij te zien geweest in de Nederlandse films Het meisje met het rode haar en Gebroken Spiegels.
De lijst van filmrollen is indrukwekkend en internationaal: behalve in Vlaamse, Franse en Nederlandse films speelde hij ook naast George Clooney in The American (2010) van Anton Corbijn. In 1989 won hij een Gouden Kalf voor zijn hoofdrol in Felice…Felice... van Peter Delpeut.
Nog lang niet klaar
In 2022 kwam de film Pink Moon uit, van regisseur Floor van der Meulen. Over een 75-jarige man die uit het leven wil stappen voordat hij aftakelt. Johan Leysen had moeite met die rol, omdat hij zijn personage niet snapte. Hijzelf omarmde het leven en zijn vak, en was daarmee nog lang niet klaar. Totdat de dood zelf genadeloos toesloeg.
Zijn laatste theaterrol was vorig jaar in Zeg aan de kinderen dat wij niet deugen, de afscheidsvoorstelling van Guy Cassiers, gewijd aan de poëzie van Leonard Nolens. Leysens lievelingsgedicht was Nolens Vermoeidheid , vooral vanwege de slotregels: Als wij, de grote mensen, moe zijn / Van het praten, / Van het praten, / Van het praten met elkaar, / Gaan wij de tuin in en verzwijgen ons / In de kat, in het gras, in het kind’.