Stikstof? Het CDA heeft het liever over gemeenschapszin

Jan Peter Balkenende wilde de dienstplichtwet inzetten om probleemjongeren naar opvoedkampen te sturen. Sybrand Buma wilde de actieve militaire dienstplicht herinvoeren, hij zag die als manier om meer eenheid te krijgen in de samenleving. In beide gevallen bleef het bij een idee. Nu probeert het CDA het opnieuw.

In Amersfoort, waar CDA’ers deze zaterdag bij elkaar kwamen voor een verkiezingscongres waarin de campagne voor de Provinciale Staten- en waterschapsverkiezingen werd afgetrapt, hield CDA-leider Wopke Hoekstra een pleidooi voor herinvoering van de actieve dienstplicht. Die is ruim een kwart eeuw geleden opgeschort in Nederland. Het CDA wil dat terugdraaien. Jongeren tussen de 18 en 25 jaar, zei Hoekstra, „kunnen een jaar besteden aan het versterken van onze krijgsmacht en de nationale veiligheid, of aan een sociaal maatschappelijke taak, zoals zorg en welzijn.” Dat zou Nederland „veiliger en saamhoriger” maken.

Dat er in de Tweede Kamer geen meerderheid voor het plan is, weten de christen-democraten ook wel. Maar het idee past bij een verhaal dat het CDA sinds een tijdje, en dus ook in de campagne, weer graag wil vertellen. Dat gaat over gemeenschapszin, over normen en waarden. In Amersfoort vielen de woorden „samen” en „verbinding” bovengemiddeld vaak. En als het even kon, zeiden CDA’ers op het podium en daaromheen graag dat het tijd is voor „minder ik en meer wij”.

Gemeenschapsfonds

Eerder in de week kwam de Tweede Kamerfractie met plannen om meer te investeren in de regio, om ongelijkheid tussen de Randstad en de rest van Nederland tegen te gaan. De fractie kwam onder andere met het idee om een gemeenschapsfonds op te richten waarmee voorzieningen, zoals buurthuizen of zwembaden, kunnen worden gefinancierd.

Het is geen toeval dat het CDA zich dat onderwerp wil toe-eigenen. Allereerst voelen de christen-democraten de druk van de BoerBurgerBeweging van Caroline van der Plas, die zich heel nadrukkelijk richt op niet-stedelijke gebieden. De twee partijen maken tegengestelde bewegingen in de peilingen: BBB staat op winst, het CDA op verlies.

Maar dat het CDA weer nadrukkelijk begint over gemeenschapszin en de regio heeft ook te maken met iets dat fundamenteler is dan electorale concurrentie. Na de verkiezingsnederlaag in de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 vroeg de partij voormalig voorzitter van het Wetenschappelijk Instituut Richard van Zwol om zich te buigen over de herkenbaarheid van de partij. En achter de schermen wisten CDA’ers: dit gaat ook over het voortbestaan van de partij.

Van Zwol stelde een agenda voor het CDA op, met onderwerpen waar de partij zich de komende jaren op moet richten. Een daarvan: het overbruggen van verschillen. Echt nieuw is het niet voor het CDA, na de eeuwwisseling maakte het verhaal van Jan Peter Balkenende over normen en waarden van het CDA de grootste partij. Maar in de jaren erna verdween het steeds meer naar de achtergrond. De christen-democraten probeerden zich in plaats daarvan te profileren op thema’s als economie, veiligheid en migratie.

Buitengrenzen Europa dicht

Over dat laatste onderwerp sprak Wopke Hoekstra zaterdag ook. „De huidige aantallen zijn simpelweg niet vol te houden”, zei hij. Hoekstra herhaalde bekende CDA-standpunten, die gaan over opvang in de regio, een Europese buitengrens en de Europese afspraak dat een vluchteling de asielprocedure moet doorlopen in het land van aankomst. Daar voegde hij aan toe dat de buitengrenzen „om heel Europa heen dicht” moeten. Dat is volgens hem nodig om de binnengrenzen open te kunnen houden.

Wat opviel is dat Hoekstra het bijna niet had over het onderwerp dat zo sterk leeft in de CDA-achterban: de stikstofproblematiek. In de zomer keerde hij zich nog via een interview in het Algemeen Dagblad tegen het kabinetsbeleid, daarna wilde hij er nergens meer iets over zeggen.

Uit onderzoek van EenVandaag bleek recent dat het merendeel van de provinciale lijsttrekkers voor het CDA de stikstofdeadline van 2030 niet ziet zitten. Bovendien vinden ze het geld dat het kabinet heeft gereserveerd voor stikstofplannen, 24 miljard euro, veel te weinig. In Amersfoort viel het woord ‘stikstof’ maar één keer. Hoekstra had, zei hij tegen de zaal vol CDA’ers, in het stikstofadvies van Johan Remkes „letterlijk CDA-moties” teruggelezen. „Dat is het CDA aan het werk!” Achter hem zaten de provinciale lijsttrekkers op een podium. Ze keken uit op zijn rug.