Manouk redt olifanten van wreed toeristenleven in Thailand: 'Niet met ze knuffelen'

"Nog steeds gaan veel vakantiegangers in Thailand met een olifant op de foto. Ze beseffen niet dat zo'n toeristenolifant jarenlang wreed is getraind voor een ritje of een foto", vertelt Manouk gepassioneerd. "Olifanten krijgen stress van die tientallen toeristen die ze de hele dag willen wassen en knuffelen."

Gered van een zwaar leven

Elke ochtend trekt Manouk de deur van haar huurhuis achter zich dicht. Langs bananenbomen en velden met gewassen loopt ze met haar vriend Pizaa, die olifantenverzorger is, in tien minuten naar de opvang die ze samen met collega's eigenhandig uit de grond heeft gestampt.

Twee bejaarde olifanten, Kammoon en Malee, struinen daar in alle vrijheid rond. De zestigplussers hebben het goed. De bomen zijn groen, de bamboe vers en in het gebied wordt hun voedsel - kilo's bananen, watermeloenen en gras – verbouwd. Maar zo'n relaxed leven hebben ze niet altijd gehad, ze zijn gered van een zwaar bestaan.

Kammoon was getraind om te bedelen, vertelt Manouk. Met haar vorige eigenaar struinde de olifant vroeger de straten af om westerse toeristen te verleiden een paar dollar te geven voor een knuffel of een foto. Malee werkte jarenlang in de houtindustrie en sleepte met een ketting zware boomstammen door afgelegen gebieden waar (illegale) houtkap plaatsvond. "Hierbij heeft ze haar achterpoot gebroken. Daar heeft ze nog altijd last van."

Nooit meer naar huis

Het lot van de olifant gaat Manouk aan het hart. Op haar achttiende zag ze voor het eerst de Aziatische olifant in Thailand. Met klasgenoten van haar school in Helmond trok ze door het land en deed ze drie weken vrijwilligerswerk. Ze werd verliefd op het land, de mensen en de inzet van anderen om de olifanten een beter leven te geven. Twee jaar later keerde ze terug en ging ze werken bij een olifantenopvang, om vervolgens nooit meer terug naar Nederland te gaan.

Duizenden olifanten in Thailand leven in gevangenschap om toeristen te vermaken, maar bij de opvang waar Manouk werkte leek het relatief goed te gaan met de dieren. "Het was mijn taak om samen met anderen de situatie van de olifanten in de opvang te verbeteren. Dat lukte aardig, ze hoefden al vrij snel niet meer aan de ketting en toeristen mochten niet meer op de olifanten zitten in de rivier."

Sfeer sloeg om

Door het goede predicaat werd de opvang immens populair, in het hoogseizoen kwamen er zo'n 150 toeristen op een dag langs. "De sfeer sloeg om. Het ging de eigenaar steeds minder om het welzijn van de dieren en steeds meer om de inkomsten. Olifanten stonden soms uren in de rivier en werden om beurten gewassen door toeristen terwijl dat nergens voor nodig was."

Tijdens een vergadering met alle werknemers en vrijwilligers spraken Manouk en haar Nederlandse collega's Diana en Agnes hun onvrede uit. Ze stelden een maximaal aantal toeristen per dag voor, niet iédereen kan nu eenmaal een olifant eten geven of wassen. "De eigenaar was duidelijk: wie het niet eens was met zijn beleid, kon vertrekken."

Ingaan tegen de baas

Ze werden gesteund door meer dan tien andere, westerse werknemers en vrijwilligers. Maar ingaan tegen een meerdere is ongewoon in Thailand. De Thai hechten veel waarde aan beleefdheid en respect. "Dit is niet hoe het hoort hier, je luistert naar je meerdere en doet wat hij vraagt zonder vragen te stellen. Wij waren de brutale westerlingen die tegen de baas ingingen."

De tegenspraak kwam uit het hart: de vrouwen wilden niet meer werken voor een opvang waar de dieren alsnog werden ingezet om toeristen te vermaken. Ook een aantal locals was het hiermee eens, zoals Kulsak, de eigenaar van Kammoon en Malee. Een rijke, tachtigjarige Thai die de olifanten twintig jaar geleden kocht om ze een beter leven te geven. Samen bedachten ze een plan: een stichting waar de Thaise olifanteneigenaar voorzitter van werd en de gedreven Nederlandse vrouwen de bestuursleden. "Naast bestuurslid ben ik ook werknemer. Ik ben dus in dienst van de opvang."

Op elk formulier een stempel

Ze vonden een nieuwe plek, een resort 45 kilometer verderop. Een groen park van zestien hectare in de provincie Kanchanaburi, zo'n drie uur rijden van de hoofdstad Bangkok. Het resort had een groot stuk land dat niet werd gebruikt, vol bomen, takken en groen. "De natuurlijke leefomgeving van de olifant. Het was perfect."

Manouk sprak inmiddels een aardig woordje Thai, maar officiële zaken gingen moeizaam. De manager van het resort hielp met de overheidszaken. "Voor alles wat we deden hadden we tig handtekeningen nodig en op elk formulier moest een stempel. Het duurde een jaar voor de foundation was opgezet."

Wat ook meespeelde: het was ongemakkelijk om als buitenstaander de Thai te vertellen wat beter is voor hun olifanten. "Ongemakkelijk is nog een understatement. Het is eigenlijk niet echt mogelijk. De olifant is zo'n onderdeel van de Thaise cultuur, dan komen wij als buitenlanders, die helemaal geen olifanten hebben, in hun land vertellen hoe het beter kan. Er zijn ook Thai die achter onze mening staan, maar dit is maar een heel klein deel van de bevolking."

Opvang geopend

In 2019 was de Somboon Legacy Foundation, de ethische olifantenopvang, eindelijk klaar en kon de verhuizing worden geregeld. Twee vrachtwagens haalden Kammoon en Malee op. "We hadden verwacht dat ze gestrest zouden zijn van de reis en de nieuwe omgeving, maar ze begonnen meteen te eten. In de vorige opvang was de omgeving dor van alle houtkap. Hier niet. Hun monden waren groen van al het gras."

De opvang was niet meteen open voor publiek. Ze lieten de olifanten eerst wennen aan de nieuwe omgeving en hun mahouts, de olifantenverzorgers. Ze bouwden hun website en een museum waar ze toeristen voorlichting geven over het leven van de olifant.

Olifant is duur

In februari 2020 was het museum af en wilden ze de eerste toeristen laten komen. Is dat niet gek, om toch geld te verdienen aan de olifanten? "Die toeristen zijn nodig om de hoge kosten te dekken", zegt Manouk. De olifanten zijn te oud om terug de natuur in te gaan en een olifant onderhouden is duur. "Een olifant eet zo'n 250 tot 350 kilo aan grassen, bananenbomen, watermeloenen per dag. Ze krijgen speciaal brokvoer vanwege hun leeftijd en slechte gebit. Ze hebben kwaaltjes, daarvoor krijgen ze medicijnen en de veearts komt weleens langs."

Manouk en haar collega's baalden dan ook flink toen in maart 2020 Thailand in volledige lockdown ging vanwege corona. Twee jaar lang kwamen er door de strenge regels geen toeristen in het land. De stichting had het moeilijk; de kosten waren hoog en er kwam geen geld binnen. Andere opvangorganisaties kregen steun van de World Animal Protection, zij niet. "De organisatie was nog niet langs geweest om de opvang te beoordelen en vanwege de lockdown konden ze niet komen. Gelukkig kregen we na een tijdje wel een vergoeding en hebben we de lockdown overleefd."

'Lokale bevolking snapt het niet'

Nu de toeristen Thailand weer hebben gevonden, biedt Manouk tours aan. Je kunt de olifanten observeren, maar op gepaste afstand. Er is genoeg te doen: bij een lokale boerderij kun je bananenbomen kappen en het eten klaarmaken, er is een interactief olifantenmuseum en je kunt van olifantenpoep papier maken. Alles kan, behalve de olifanten aanraken. "De lokale bevolking snapt het 'hands off'-concept nog niet. Veel Thai gaan naar olifantenkampen waar je op ze kunt rijden of kunt zien hoe ze voetbal aan het spelen zijn. Steeds meer westerse toeristen staan wel open voor deze vorm. Van hen krijgen we positieve reacties."

De twee olifanten hebben nu een heerlijk leven in hun 'bejaardentehuis', maar ze zijn oud en daarom zijn Manouk en haar collega's op zoek naar een nieuwe olifant. "Je wil niet dat een olifant alleen achterblijft, olifanten zijn kuddedieren." De kosten? Rond de 20.000 euro. "De prijs is afhankelijk van de gezondheid van het dier. Dit jaar gaan we kijken of het ons lukt om geld bij elkaar te krijgen zodat we een nieuwe olifant kunnen redden."

Vandaag gaat Manouk na een dag werken weer tevreden naar huis. Samen met Pizaa leidt ze een rustig leven in hun huis vlakbij het resort. "Ik ben een huismus en vind het hier heerlijk wonen. Ik ga lekker een stukje fietsen met mijn hondjes en eens in de maand ga ik naar de stad op een half uurtje rijden. Daar zit een westerse supermarkt en een bioscoop en haal ik dingen als pasta en frietjes."

Toekomst opbouwen

Ze wil samen met Pizaa een stukje grond kopen waarop ze een huis kunnen bouwen en een toekomst samen. Haar moeder denkt dat ze niet meer kan aarden in de drukte van Nederland. "Ik weet niet of ze gelijk heeft. Ik hou wel enorm van de stilte hier", geeft ze toe. "Ik hoor alleen de vogels kwetteren en vanuit mijn kantoor hoor ik af en toe olifantentrompetter. Dat is toch geweldig?"