Direct naar artikelinhoud
Vet verdienen en genieten: waarom zoveel jongeren dromen van een bestaan in de geldhandel
Beeld Martijn Gijsbertsen
Geldhandel

Vet verdienen en genieten: waarom zoveel jongeren dromen van een bestaan in de geldhandel

Geld verdienen met geld is populair. Op TikTok en andere socials wapperen jonge influencers met geldbiljetten vanuit blinkende auto’s. En dat heeft effect: bijna de helft van de jongeren investeert in cryptovaluta. ‘Let’s all get rich and enjoy life.’

In een paar flitsen toont day­trader Iris Chen (@stocksis) op TikTok een dag in haar leven: een spectaculair uitzicht vanuit haar appartement, een dagje strand, luxe eten met een paar glazen bubbels en ­lachend rondscheuren in haar cabrio. ‘Let’s all get rich and enjoy life’, schrijft ze ­erbij, rijk worden en genieten, ‘want het leven is te kort om je met de dromen van iemand anders bezig te houden’.

De daytrader is een fenomeen op sociale media. Veelal twintigers en dertigers zijn het, die een leven propageren dat draait om geld verdienen en genieten. Dat geld verdienen doen ze met flitshandel: net als andere beurshandelaren kopen en verkopen ze aandelen of valuta in de hoop winst te maken, maar daytraders ronden alles binnen één dag af. Het aantrekkelijke daarvan is dat als je succesvol bent, je snel kunt cashen. Dat is, uiteraard, een heel dikke ‘als’, zeker nu de cryptohandel in zwaar weer terecht is gekomen. Maar over die ‘als’ hebben we het later nog.

Myrel Morskate (1987) studeerde psychologie, ­bedrijfskunde en journalistiek. Ze is freelance journalist en schrijft over ­onder meer over kunst, cultuur en ­literatuur. 

Zoek je binnen Instagram of TikTok op ‘daytrader’, dan komen alle clichés voorbij: dure auto’s, champagne, merkkleding, penthouses. Miljoenen berichten zijn er op Instagram, en op TikTok is de hashtag daytrader bijna 900 miljoen keer bekeken. De belofte van daytraden is voor een heleboel mensen ontzettend verleidelijk: stop met je baan, ga veel geld verdienen. Hoe krijg je het perfecte leven? Gewoon: get rich.

Geld verdienen door geld te verdienen bestond altijd al, maar het lijkt nu veel normaler geworden. Het is ­alsof veel van mijn generatiegenoten (ik ben 35), of ­bijna iedereen onder de dertig, er naast regulier werk of studie een handeltje op nahoudt. Het populairst zijn crypto en aandelen, maar ik hoor ook van mensen die handelen in sneakers of investeren in de verhuur van kleiner vastgoed zoals vakantiehuisjes en garageboxen, want zo kun je, zoals het vaak wordt genoemd, ‘een beetje passief inkomen genereren’.

Instappen met je smartphone

Mijn gevoel blijkt te kloppen: aandelen- en cryptohandel hebben vooral bij de jongere generaties enorm aan terrein gewonnen. Uit een onderzoek van de Rabobank en Nibud uit 2021 bleek dat 42 procent van de jongeren onder de dertig actief belegt; 27 procent investeert (ook) in cryptovaluta.

Er is nauwelijks een drempel om in te stappen: het kan allemaal gewoon via de smartphone, via trading-­apps als DeGiro, eToro en Peaks. Tegelijkertijd groeit het aantal influencers dat zich bezighoudt met geldzaken, ook wel finfluencers ­genoemd. In Nederland alleen zijn er minstens 150 ­actief op sociale media, met gezamenlijk 1.162.000 ­volgers, constateerde de Autoriteit Financiële Markten (AFM) eind 2021.

De AFM maakt zich zorgen over de finfluencers. Ze houden zich niet altijd aan de regel dat iemand zonder vergunning geen persoonlijk financieel advies mag ­geven. Daarbij komt dat de groei in cryptohandel het grootst is: een probleem omdat die handel zeer risicovol is, vanwege de sterk schommelende waarde, en omdat de AFM er geen toezicht op kan houden. Er bestaat geen Europese regelgeving, die volgt naar verwachting pas in 2024.

Te mooi om waar te zijn

In de wereld van de daytrade wordt hier volop van geprofiteerd. Zoek op YouTube naar iets over ‘traden’ en de een na de andere aanbieder van daytradingcursussen popt op. Specifieke getallen, al dan niet in caps­lock, verkopen blijkbaar het beste: bij de filmpjes staat altijd iets van ‘$1.045 profit today’ of ‘400 DOLLAR IN 40 SECONDS’. Veel daytrader-influencers beloven je dat ze je in een mum van tijd een onfeilbare (‘foolproof’) tradingtechniek kunnen leren waardoor je direct je baan op kunt zeggen. 500 dollar per dag kun je verdienen, mákkelijk.

In mijn omgeving begint, op dit punt aanbeland,­ ­iedereen met de ogen te rollen. Hoe kunnen die volgers niet zien dat dit veel te mooi is om waar te zijn?

Malva Ahmed is docent financiën op de Haagse Hogeschool en krijgt veel twintigers in de klas die geïnteresseerd zijn in daytraden. Je kúnt wel geld verdienen met daytraden, zegt hij, maar dat vergt veel inzicht, tijd en ervaring. “En dan nog lukt het maar heel weinig mensen om voor langere tijd succesvol te zijn. Misschien 3 of 4 procent.”

Dat beseffen zijn studenten niet. “Deze generatie is gewend dat alles heel snel gaat. Wat ze bestellen is de volgende dag binnen, ze staan constant in contact met anderen. Dan zien ze een YouTuber met zo’n gehuurde auto en dan willen zij dat ook. Er is vast wel een magische manier, denken ze, want alles kan snel: waarom dan niet geld verdienen?”

Vincent Timmer (20): ’Ik hield het alleen vol omdat ik analyseren leuk vind’.Beeld Martijn Gijsbertsen

Lonkend luizenleven

Zo werkte het ook bij Vincent Timmer. “Ik was vijftien toen ik op sociale media een jongen zag die zei dat hij van 100 dollar een miljoen had gemaakt”, zegt de twintigjarige. “Je kunt je natuurlijk afvragen of dat klopte, maar als vijftienjarige denk je: zo, interessant.”

Vincent heeft er zijn werk van gemaakt, maar hij zegt dat hij een uitzondering is. Het kostte hem naar ­eigen zeggen twee jaar van intensieve zelfstudie en ­traden om winstgevend te worden. “Als je ouder bent en vaste lasten hebt, heb je misschien nog veel langer nodig. En ik hield het alleen vol omdat ik dat analyseren heel erg leuk vind.”

Vincent werkt nu bij Doopiecash, een aanbieder van tradingcursussen. De aspirant-traders die daar aankloppen, hebben veel te hoge verwachtingen, zegt hij. “Zeker 90 procent van onze cliënten lukt het niet om winstgevend te worden.”

Die hoge verwachtingen komen niet uit de lucht ­vallen, want tijdens de coronacrisis presteerden de markten uitzonderlijk goed voor beleggers, en met name voor cryptohandelaren. De succesverhalen hebben veel mensen lekker gemaakt, zegt hoogleraar ­financiën ­Mathijs van Dijk in Erasmus Magazine. ‘Maar we weten uit heel veel onderzoek dat vrijwel niemand in staat is systematisch de beurs te verslaan. Tegenover iemand die een miljoen wint, staat altijd iemand die een miljoen verliest. En ik vraag me wel af of die informatie momenteel overkomt.’

Nieuwkomers verlekkeren zich liever aan het voorgespiegelde luizenleven. Neem de morning routine waarin een daytrader laat zien hoe zijn ochtend eruitziet. Een typisch voorbeeld onder de titel life of a 20-­­minute trader: de wekker gaat, de daytrader poetst z’n tanden, zet koffie, schuift achter de computer, hij zet een paar trades klaar, de klok verschuift 20 minuten, en voilà, de cash is binnen. De uitsmijter: een uur nadat hij is opgestaan kruipt de daytrader lekker terug in bed. Of luiert naast een zwembad in de zon.

Opgroeien met onzekerheid

Het frustrerende, zegt docent Ahmed, is dat hij helemaal bij het begin moet beginnen als hij zijn leerlingen uitlegt waarom het niet zo simpel is. “Als kind krijg je echt nul uitleg over geldzaken. Bij de economieles gaat het gelijk over de grote lijnen, macro-economie, en niet over de basics: wat is geld, hoe werkt inflatie, hoe werkt het met banken? Ik ken iemand die na haar eerste salaris heel verbaasd was. Ze vroeg: waarom neemt iemand m’n geld af? Ze had geen idee hoeveel belasting je over je loon betaalt.”

Het zijn de plaatjes die het hem doen. Jongens van 21 zwaaien met stapels papiergeld op TikTok. Steeds maar weer komen ze in die idiote glimmende auto’s aanrijden. Het is bijna aandoenlijk, dat ‘kijk mijn mooie auto’. Maar na het doorscrollen van duizenden berichten word je een beetje zwaarmoedig van die oppervlakkigheid. Wat zit er achter die obsessie met rijkdom?

Filosoof en voormalig denker des vaderlands Marli Huijer verbaast zich niet over de sterke focus op geld. “Jongere generaties groeien op met meer onzekerheid dan de oudere generaties. Ze hebben crisissen meegemaakt waardoor ze zien dat je soms plots niet meer ­zeker bent van je baan, van gezondheidszorg, van een woning.” Het effect van die bestaansonzekerheid kan twee kanten uit, zegt Huijer. Aan de ene kant heb je de starters die zeggen: dan maar geen carrière maken, ik heb liever meer vrijheid en tijd voor leuke dingen. Aan de andere kant staan de jonge mensen die zich juist op eigen vermogen gaan richten.

“Onder de jongere generaties hangt een sfeer dat je moet concurreren met leeftijdsgenoten”, zegt Huijer. “Op de arbeidsmarkt, op de woningmarkt en op andere plekken. Dan lijkt het me logisch dat mensen denken: ik ga nu zo veel mogelijk geld verzamelen, ik regel het zelf wel.” In die zin zijn de daytraders kinderen van hun tijd: wat ze willen is zelfstandigheid, plezier en vrijheid.

Meer tijd om te genieten van het leven

Dat was in ieder geval alles wat Thomas (31) miste in zijn werkende leven. Hij heeft een eigen zorgbedrijfje en wil vanwege de mogelijke associatie met keihard geld verdienen liever niet met zijn achternaam in de krant. “Ik werkte hiervoor bij een zorginstelling. Daar draaide ik diensten en dat begon te voelen als lopendebandwerk. We hadden nauwelijks tijd voor het welzijn van de cliënten. Door de drukte waren we vooral in de weer met het functionele werk zoals de toiletgang, ­incontinentiematerialen verwisselen, in en uit bed ­helpen, enzovoort.”

“Zo ging het elke dag: hard werken, eind van de dag kapot. Er kwam een punt dat ik dacht: waar doe ik het allemaal voor? Ik wil tijd voor mezelf hebben, om te ­genieten van het leven.” Hij begon twee jaar geleden met daytraden en denkt erover om het fulltime te gaan doen zodra hij zichzelf goed genoeg vindt. “En ja, dan uiteindelijk met een laptopje werken op een Spaans strand, dat lijkt me wel het mooist.”

Monique van Tiel (35): ‘Het is gewoon fijn om een keer extra op vakantie te kunnen’.Beeld Martijn Gijsbertsen

Extra zakcentje

Monique van Tiel (35) begon tijdens de coronacrisis met daytraden, toen ze thuis kwam te zitten omdat haar werk in de horeca abrupt ophield. Na een jaar intensieve zelfstudie en een cursus heeft ze er haar werk van gemaakt, al haalt ze haar inkomen niet alleen uit daytraden zelf. Ze werkt parttime als moderator in de chatgroep van de cursusaanbieder in cryptohandelen waar ze zelf lessen volgde. “Ik heb geen specifiek financieel doel”, zegt ze. “Het is gewoon fijn om een extra zakcentje te hebben, een keer extra op vakantie te kunnen.”

Zorg, horecawerk, dat zijn diensten waarmee je voor andere mensen waardevol bent. Voelen ze zich er vervelend onder dat ze nu werk doen dat alleen hunzelf wat oplevert? Monique heeft daar niet bij stilgestaan, zegt ze. “Het brengt mensen inderdaad niets, maar dat hoeft niet altijd zo te blijven. Als ik echt grote trades ga maken, dan kan ik later wel iets terugdoen voor de wereld. Eerst wil ik het financieel comfortabel hebben.”

Thomas haalt zijn schouders op. “Op die manier denk ik er niet over na. Het maakt niet zoveel uit wat ik doe, ik ben maar één persoon. Mensen zeggen ook dat je móet stemmen omdat je stem anders verloren gaat, maar als ik niet stem weet niemand dat. Ik heb niet het gevoel dat ik invloed heb op de wereld. Iedereen leeft zijn eigen leven, doe waar je gelukkig van wordt.”

Het ‘zelf’ als heilige graal

Wat daytraders nastreven, voelt als een koudbloedig soort individuele vrijheid. Filosoof Thijs Lijster stelt dat dit hyperindividualisme een vlucht is van de wereld die te complex is geworden. In zijn essaybundel De grote vlucht inwaarts (2016) redeneert hij dat we daarom denken dat we aan de wereld niets kunnen veranderen, en we ons dus maar op onszelf richten: het enige waar we voor ons gevoel controle over hebben.

‘We beschouwen onze ‘zelf’ als een onderneming waar we in dienen te investeren’, schrijft Lijster. ‘Als de heilige graal aan het einde van een spirituele queeste, of als een oneindige bron van genot.’

Die ‘zelf’ wordt daardoor zo opgehemeld dat die alles voor elkaar moet kunnen krijgen – een soort zelfvoorzienend supermens. Als je alle mogelijkheden hebt, heb je ook alle verantwoordelijkheden. Het resultaat is een mens die alleen met zichzelf bezig is en steeds verder afgesloten raakt van de omgeving. In de woorden van singer-songwriter Paul Simon: I am a rock, I am an island.

Rijk lijken

Maar als daytraders echt een eiland wilden zijn, zouden ze niet op sociale media hun luxe leven etaleren. Econoom en socioloog Thorstein Veblen had hier ruim een eeuw geleden al een theorie over. Hij leefde tijdens de Amerikaanse gouden jaren, de tijd waarin Rockefeller en Vanderbilt – laten we zeggen de Elon Musk en Jeff Bezos van hun tijd – hun legendarische fortuinen vergaarden. In Theory of the Leisure Class (Theorie van de Vrijetijdsklasse, 1899) analyseert Veblen de invloed van de rijke klasse, die haar status etaleert met twee dingen: vermogen en vrije tijd. Arbeid was vulgair: als je rijk was, moest je tijd doden met dingen als mode en renpaarden.

Tegenover deze hyperrijken stond een grote arbeidersklasse die zich kapot moest werken om rond te ­komen. Zonder deze arbeidersklasse zouden de moguls geen cent verdienen, maar de arbeiders wilden deze mannen niet straffen – ze wilden een van hen zíjn. Veblen noemde het pecuniary emulation: mensen uit de armere klassen kochten dure, prestigieuze dingen om rijk te ­lijken, zodat ze meer aanzien zouden krijgen.

Als enige geen glimmende auto

Het klinkt allemaal aardig bekend in de oren. In het wereldje weet iedereen dat influencers regelmatig voor een dag een Ferrari of Aston Martin huren om op ­socials mensen de ogen uit te steken of dat ze foto­shoots houden in nep-privéjets.

“Het werkt gewoon”, zegt daytrader Vincent, die zelf een video deelde waarin hij zijn blinkende nieuwe auto op ging halen. “Het is marketing voor mijn eigen brand. Ik kan niet aankomen in een Fiat Panda, want dan nemen mensen je niet serieus.”

Het interessante van Veblens theorie is dat hij ervan overtuigd was dat de arbeiders dat na-apen niet deden omdat ze er gelukkig van werden. Integendeel: hij meende dat mensen irrationele beslissingen nemen en ‘persoonlijk geluk opzijschuiven omwille van het na­jagen van sociale status en een plek in de samenleving’. Respect en bewondering zijn het doel, niet het rijk-zijn op zich en zelfs niet gelukkig zijn.

Tijdens de cryptoboom speelde hetzelfde: het voelde alsof je een sukkel was als je die gouden kans om rijk te worden aan je voorbij liet gaan. Er zit hetzelfde soort fomo (fear of missing out) in als bij de Postcodeloterij: straks ben jij de enige in de buurt die niet die glimmende auto voor de deur heeft. Mensen die op het strand zitten met cocktails, feestjes op jachten, dát zijn de winnaars op sociale media. Niet de mensen die voor lage lonen werken in de zorg of de horeca.

Eeuwigdurende vakantie

Stel nou dat het uitgewerkte masterplan van Iris Chen, de finfluencer die ik in de eerste alinea opvoerde, toch lukt. Stap 1: get rich – check. Hoe ziet die stap 2 eruit? Is dat champagne drinken op een jacht, voor de rest van je leven?

Ahmed vraagt het zijn studenten wel eens, zegt hij. “Oké, stel dat het lukt en je bent miljonair: wat dan?” Hij grinnikt. “Je ziet het vraagteken verschijnen op hun gezichten.”

Met niets doen kun je geen leven vullen. ‘De eeuwigdurende vakantie is een aardige definitie van de hel’, schreef toneelschrijver George Bernard Shaw. “Het klinkt leuk, geld verdienen”, zegt Ahmed, “maar vroeg of laat beseft iedereen dat het leeg is en eenzaam. Ik zou met mijn ervaring denk ik kunnen leven van daytraden, maar ik zou er doodongelukkig van worden. Mijn passie is om jonge mensen te helpen begrijpen hoe geld werkt, hoe ze verstandig beleggen: daar hebben ze de rest van hun leven wat aan.”

Voor jezelf opkomen

Maar zolang er Rockefellers of Elon Musks op de ­wereld rondlopen, zullen er waarschijnlijk mensen zijn die blijven dromen van de shortcut naar geluk, vrijheid, respect. Zeker nu influencers die droom zo dichtbij brengen. Als zij zo rijk kunnen zijn, waarom jij dan niet? Eigenlijk is het geen egoïsme, maar voor jezelf ­opkomen.

Alleen maakt de groeiende kloof tussen arm en rijk pijnlijk duidelijk dat we niet ‘gewoon allemaal rijk kunnen worden’. De coronacrisis wrikte die kloof nog eens flink verder open, meldde Oxfam Novib in mei vorig jaar: er kwamen wereldwijd 571 miljardairs bij, tegenover 268 miljoen mensen die vervielen in extreme armoede. In Nederland heeft de rijkste 1 procent een derde van het vermogen in handen, bleek uit onderzoek van de Universiteit Utrecht uit 2021, Volgens de onderzoekers doen we daarmee nauwelijks onder voor de VS.

En al denkt Thomas erover om zijn werk in de zorg op te zeggen voor een carrière als daytrader, toch houdt hij van het werk bij het thuiszorgbedrijfje dat hij niet lang geleden begon met een oud-studiegenoot. “Ik werk hetzelfde aantal uren, maar ik bepaal voor een groot deel zelf waar ik tijd aan besteed”, zegt hij. Zijn bedrijfsnaam, die hij net als zijn achternaam liever niet in de krant wil, is een lieve naam die uit een sprookjesboek zou kunnen komen. “We wilden een naam waar mensen zich goed bij voelen. Onze cliënten zijn blij met ons, want wij nemen meer tijd voor ze dan de grote zorginstellingen. Wij zijn niet zo geldbelust.”

De achternaam van Thomas is bij de redactie bekend.

Wat vindt u van die fixatie op geld? Reacties (max. 150 woorden) zijn welkom via tijdgeestreacties@trouw.nl. Graag naam en woonplaats vermelden.