Het kansloze gevecht van Schreuder bij Ajax is ten einde

Alfred Schreuder overkwam donderdag wat in het Nederlandse voetbal zelden gebeurt: hij kreeg binnen drie kwartier na een teleurstellende wedstrijd ontslag op staande voet. Wat in Zuid-Europese landen vaak in emotie gebeurt, was bij Ajax een voorbereide actie. De persverklaring lag al klaar en met kandidaten voor tijdelijke overname van de klus als trainer was al gesproken.

John Heitinga zit zondag als interim-coach op de bank tegen Excelsior. De oud-speler, die al sinds 2016 met de jeugd van Ajax werkt, schuift door van Jong Ajax en leidde al de uitlooptraining op vrijdag.

Al langer was duidelijk dat Schreuder een kansloos gevecht aan het voeren was bij Ajax. Hij was onder steeds grotere druk komen te staan, nu er geen progressie was te zien in de resultaten, het spel en de ontwikkeling van spelers. De druk vanuit de club en de buitenwereld nam alsmaar toe. Het beschamende optreden tegen degradatiekandidaat Volendam donderdagavond, wat met veel moeite een punt opleverde (1-1), was ‘de bekende druppel’, zoals algemeen directeur Edwin van der Sar het uitdrukte. Hij sprak van “een pijnlijke beslissing, maar ook een noodzakelijke".

‘De krachtenvelden rond een club worden steeds sterker’

Schreuder is al de twaalfde trainer in het betaalde voetbal die dit seizoen voortijdig vertrekt. Drie stapten uit eigen beweging op, de rest kreeg ontslag. Het oude record (veertien trainerswisselingen) lijkt eraan te gaan.

De Belangenvereniging Coaches Betaald Voetbal (CBV) ziet een trend de laatste jaren. “De tijd die trainers krijgen, wordt ieder jaar korter”, zegt directeur Mario Captein. “Er zijn nog maar weinig clubs die een trainer jaren de tijd geven om langzaam te bouwen. Er gaat steeds meer geld om in het betaalde voetbal, de krachtenvelden rondom een club worden steeds sterker. Sociale media, supporters en emotie spelen daar een rol in.”

De fans van Ajax waren al maanden kritisch op Schreuder. Donderdag vroegen ze tijdens de wedstrijd met witte zakdoekjes, spandoeken en spreekkoren om zijn vertrek. Het was evident dat de resultaten dramatisch waren voor een club die financieel ver boven de rest in Nederland uitsteekt. Ajax kon in de eredivisie nu al zeven keer op rij niet winnen. Dat is voor het laatst in 1965 gebeurd, nota bene onder Rinus Michels. Ajax is afgezakt naar de vijfde plaats op de ranglijst, zeven punten van koploper Feyenoord, waardoor kwalificatie voor de Champions League ver weg is. Deelname aan dat lucratieve toernooi is gezien de dure huishouding van groot belang.

Schreuder werd ‘mensenmens’ genoemd

Schreuder (50) leek in het voorjaar van 2022 nog de aangewezen man om Erik ten Hag op te volgen. De Barnevelder is liefhebber van aanvallend voetbal en had als assistent van Ten Hag al bij Ajax gewerkt. In het trainersvak had hij ervaring opgedaan als coach en assistent, van FC Twente en Vitesse tot Barcelona, Hoffenheim en Club Brugge. Met die laatste club werd hij vorig jaar kampioen van België. Een ‘mensenmens' noemde Ajax hem bij zijn aanstelling.

Het instapmoment was voor Schreuder bepaald niet ideaal. Sinds het vertrek van Marc Overmars heerst er onduidelijkheid over de technische leiding die wordt waargenomen door Gerry Hamstra, Klaas-Jan Huntelaar en Van der Sar. Schreuder kreeg te maken met torenhoge verwachtingen na de zeer succesvolle jaren onder Ten Hag. In het spoor van de Twentse trainer waren echter veel goede spelers weggegaan, onder wie Mazraoui, Gravenberch, Haller, Onana, Martinez en Antony. Schreuder had zich vergeefs verzet tegen een transfer van Antony naar Manchester United, pal voor het verstrijken van de deadline. Hij vond dat de clubleiding zich niet aan een belofte had gehouden. In totaal werd in de zomer voor 220 miljoen euro verkocht, waarvan Ajax 105 miljoen euro herinvesteerde in nieuwe spelers. Dat waren bepaald niet allemaal gelukkige keuzes.

Ocampos kostte 8 miljoen euro, voor 120 minuten

Langzaam werden de eerste irritaties zichtbaar in allerlei geledingen. Met een boze persconferentie gaf Schreuder half oktober uiting aan zijn frustratie. Van der Sar erkende donderdag dat er in de zomer misschien te veel spelers waren vertrokken, maar vindt de selectie nog altijd goed genoeg voor de top van Nederland. Ook stipte Van der Sar aan dat een speler die Schreuder per se wilde hebben ‘niet uit de verf is gekomen’. Onbekend is of hij doelde op Calvin Bassey of de alweer naar Sevilla teruggekeerde Lucas Ocampos (kosten voor 120 minuten in Ajax-1: 8 miljoen euro).

De Europese campagne in de Champions League liep al vrij snel uit op een fiasco met de historische 1-6 nederlaag tegen Napoli als dieptepunt. Ook in de eredivisie begon Ajax veel punten te morsen. In november, bij de WK-break, werden volgens Van der Sar bij een tussenevaluatie aanpassingen in de werkwijze afgesproken. Maar na de herstart in januari zorgden die niet voor betere prestaties.

Praatsessie met mental coach Joost Leenders

Schreuder bleef schipperen in zijn beleid, en veel schuiven met spelers in alle linies. Ook zijn wissels werden vaak niet begrepen. Hij kwam in conflict met clubicoon Daley Blind, die in de winterstop vertrok, wat zijn sporen achterliet in de spelersgroep. Het krediet van Schreuder brokkelde verder af na een uithaal van Blind in een interview. In een praatsessie met mental coach Joost Leenders hadden de spelers hun onvrede geuit, zo lekte uit. In de communicatie blonk Schreuder, intern en extern, niet uit. Zo lichtte hij Remko Pasveer niet in over de nieuwe doelman Rulli en na de Klassieker vorige week in de Kuip, waarin Feyenoord veel beter was, zei hij dat Ajax ‘groeiende’ was.

Tegen Volendam bleek – opnieuw – dat hij het team niet meer aan de praat kreeg. Ajax speelde futloos en zonder inspiratie. Volgens Van der Sar straalde het elftal al langer onvoldoende ‘enthousiasme en determination’ uit. “Wij hadden niet het vertrouwen dat het snel zou veranderen.”

Heitinga zou een tussenoplossing kunnen worden. Over de echte opvolger van Schreuder wilde Van der Sar niet speculeren. Peter Bosz? “Ik ga niet in op namen.”

Lees ook:

Column John Graat:

Alfred Schreuder bleef als mens waardiger dan Ajax.