Direct naar artikelinhoud
Stikstof

Of Remkes de stikstofimpasse doorbroken heeft hangt af van de boeren

Johan Remkes tijdens de presentatie van zijn stikstofbevindingen, tussen de ministers Christianne van der Wal-Zeggelink (rechts, natuur en stikstof) en Piet Adema (LNV).Beeld PHIL NIJHUIS, ANP

In een zeer gedetailleerd advies is Johan Remkes hard voor het kabinet en mild voor de boeren. Maar of hij de stikstofimpasse doorbroken heeft, hangt af van de reactie van de boeren.

Of je hem nu gespreksleider, bemiddelaar of relatietherapeut noemt, Johan Remkes beschouwt zichzelf in ieder geval níet als de brenger van goed nieuws. “Ik heb niet de illusie dat mijn rapport zowel bij de agrarische sector, de natuurorganisaties als het kabinet tot grote vreugde zal leiden.” De voorzitter van de stikstofgesprekken wil vooral dat zijn boodschap duidelijk overkomt.

In dat laatste is hij geslaagd. Remkes’ advies is glashelder opgeschreven en hij kraakt harde noten over de overheid. Die heeft met ‘zwalkend en falend beleid’ maatregelen ‘veel te lang vooruitgeschoven’. Die kritiek geldt óók voor Rutte IV: “Het kabinet moet inzien dat een andere en betere koers mogelijk én nodig is.”

Voor de boeren toont Remkes opvallend veel begrip. Hij was geschrokken van de ‘oprechte wanhoop’ die hij zag ‘in de ogen van redelijke mensen’. Boeren in grote onzekerheid over de toekomst, door het aangekondigde kabinetsbeleid. In veruit de meeste van zijn adviezen probeert hij boeren tegemoet te komen. De gewraakte kritische depositiewaarde (de rekenmethode waarmee een teveel aan stikstof in natuurgebieden wordt vastgesteld) moet liefst zo snel mogelijk van tafel en er moet een breed landbouwakkoord komen.

Grote uitstoters uitgekocht

Tegelijkertijd formuleert Remkes slechts één doel: “De enige manier om Nederland van het slot te krijgen is natuurherstel. Op de korte termijn moet er fors minder uitstoot zijn, en daarna moet die dalende lijn doorzetten.”

En daarvoor zijn snel harde ingrepen nodig. Harder dan het kabinet tot dusver aandurfde. Vijf- à zeshonderd grote stikstofuitstoters nabij natuurgebieden moeten nog komend jaar uitgekocht worden, desnoods gedwongen. Alleen op die manier kan volgens Remkes een andere boerenwens in vervulling gaan: het verstrekken van vergunningen aan zo’n 2500 bedrijven die voorheen gewoon konden opereren, maar die sinds de Raad van State het vorige stikstofbeleid kraakte, illegaal zijn.

Remkes zou aanvankelijk slechts verzoeningsgesprekken leiden na de felle boerenprotesten van afgelopen zomer. Maar nu ligt er toch een zeer gedetailleerd advies. Op de vraag of het kabinet dat geheel moet overnemen, zei hij dat hij verwacht dat het zijn “denklijn integraal overneemt”.

Het kabinet wil op 14 oktober met een reactie komen. Stikstofminister Christianne van der Wal sprak in een eerste reactie nogmaals haar spijt uit over het kaartje van haar ministerie dat veel onrust onder boeren veroorzaakte. Boeren zagen hoge reductiepercentage en concludeerden dat zij massaal moesten wijken. Het kaartje is definitief van tafel, herhaalde zij nog maar eens.

Toch halvering in 2030

Remkes is geslaagd een formule te vinden waarin de kwestie die in augustus nog bijna tot een kabinetscrisis leek te leiden, gepacificeerd is: de vraag of de stikstofuitstoot per 2030 of later gehalveerd moet worden. CDA-leider Wopke Hoekstra had in een interview opgeroepen tot uitstel, voor met name D66 was dit onbespreekbaar.

Remkes stelt voor om 2030 alsnog tot wettelijk doel te verheffen, maar om tussentijds, in 2025 en in 2028 te kijken of er meer of minder nodig is. De coalitiepartijen reageren welwillend op het advies. Volgens CDA-Kamerlid Derk Boswijk biedt het rapport “goede handvatten om uit deze impasse te komen”.

Eén van Remkes’ grootste prestaties is dat het hem, als Haagse insider bij uitstek, gelukt is om een aura van onafhankelijkheid rond zichzelf te scheppen. Ondanks felle weerstand tegen zijn benoeming bij boeren, die hem aanvankelijk, als voorzitter van een eerdere stikstofcommissie én als oud-informateur, te veel partij vonden in het stikstofdossier. Inmiddels klinkt de boerenweerstand een stuk minder fel. Boerenlobbyclub LTO vindt Remkes’ advies een ‘forse en hoognodige bijsturing’, hoewel de organisatie moeite heeft met de plannen voor de grote vervuilers. De radicalere actieclubs Agractie en Farmers Defence Force keren zich feller af van de maatregel. FDF spreekt van een ‘absolute no go’, en stelt acties in het vooruitzicht.

Die reacties druppelen woensdag binnen als Remkes nog persvragen aan het beantwoorden is. De afkeuring van FDF komt voor hem niet onverwacht, zegt hij. “Ik had niet verwacht alom gejuich te ontvangen.” De agrarische sector bestaat “uit verschillende fracties”, constateert hij. Nu zijn rapport er ligt, kan hij alleen maar hopen dat de tegemoetkomingen voor de grote meerderheid van de boeren zwaarder wegen dan de verzwaring van de uitkoopplannen.

Lees ook:

Uitkopen piekbelasters geen goede, maar een noodzakelijke oplossing, aldus een bezwaarde Remkes

Het kabinet zou binnen één jaar de 500 à 600 bedrijven met de grootste stikstofinvloed op de natuur moeten laten stoppen. Alleen zo is de juridische impasse op korte termijn te doorbreken, concludeert stikstofcrisismanager Johan Remkes in het rapport dat hij woensdagmiddag nader toelicht.