Poetin beveelt het Westen om weg te blijven uit ‘Russische’ provincies Oost-Oekraïne

Poetin leidde de ceremonie in het Kremlin voor de officiële annexatie van de vier provincies in Oost-Oekraïne vrijdagmiddag in met een toespraak die in de buurt kwam van een oorlogsverklaring aan de Verenigde Staten. Hij beloofde dat Rusland een ‘antikoloniale beweging’ zal leiden tegen Amerikaanse hegemonie.

De nederlagen in Oekraïne – Ruslands grootste militaire nederlagen sinds het uiteenvallen van de Sovjet-Unie – lijken bij Poetin te hebben geleid tot een nog diepere haat tegen het Westen. Een halfuur lang somde hij al het kwaad op waarvoor hij de VS verantwoordelijk houdt – van de bombardementen op Nagasaki en Hiroshima in 1945 tot genderoperaties, van de oorlogen in Korea en Vietnam tot racisme en russofobie. ‘Het Westen is altijd bezig met nieuwe mogelijkheden om Rusland te verzwakken en te vernietigen en onze mensen tegen elkaar uit te spelen’, zei Poetin.

‘Dit is verreweg de meest anti-Amerikaanse toespraak die Vladimir Poetin ooit heeft gegeven’, zei Jelena Tsjernenko, defensieanalist bij de Russische zakenkrant Kommersant. ‘München 2007’ is kinderpraat vergeleken met dit’, zei ze, verwijzend naar de historische speech waarin Poetin zich tegen het Westen keerde.

In een gezamenlijke reactie direct na de toespraak verklaarden de 27 regeringsleiders van de Europese Unie de annexatie ‘nooit te erkennen’. Ook kondigden ze direct extra sancties tegen Rusland aan, net als de VS deden.

Terreinverlies

De patriottische feestvreugde in het Kremlin staat in schril contrast met de stemming onder de Russische militairen op het slagveld. Na zware nederlagen in het noordoosten van Oekraïne werd een grote groep Russische militairen vrijdag omsingeld in de stad Lyman. Als het Oekraïense leger die stad inneemt, kan het doorstoten naar de provincie Loehansk. Ondertussen slaat Rusland hard terug. Bij een aanval op een Oekraïens humanitair konvooi bij Zaporizja kwamen minstens 25 burgers om het leven.

Geen van de vier provincies is volledig in Russische handen. Alleen Cherson en Loehansk zijn bijna volledig bezet, maar Rusland verliest er terrein. Eenderde van Zaporizja en bijna de helft van Donetsk is in handen van het Oekraïense leger. Dat betekent dat in de Russisch geopolitieke werkelijkheid Oekraïense legermachten nu Russisch grondgebied domineren. Toch heeft Poetin Oekraïne (nog) niet officieel de oorlog verklaard.

In het begin van zijn toespraak legde Poetin de nadruk op de referenda in de geannexeerde provincies van de afgelopen dagen, die door vrijwel de hele wereld als een schijnvertoning werden beschouwd. ‘De machthebbers in Kyiv moeten de wil van het volk accepteren. Hun keuze staat vast.’ Poetin zei de vier provincies ‘met alle beschikbare middelen die tot onze beschikking staan’ te verdedigen, waarmee hij opnieuw hintte op het gebruik van kernwapens.

Vredesonderhandelingen

Door zijn pijlen op het Westen te richten, probeerde Poetin de aandacht af te leiden van binnenlandse aangelegenheden. Over de ongekende protesten en vluchtende Russen zei hij niets. Over de huidige mobilisatie en of die al dan niet uitgebreid moet worden: geen woord. Ook de gevreesde sluiting van de landsgrenzen blijft (voorlopig) uit.

Poetin riep op tot een staakt-het-vuren en zei bereid te zijn om plaats te nemen aan de onderhandelingstafel, als Oekraïne de annexatie erkent. Maar vredesonderhandelingen zijn verder weg dan ooit. De Russische grondwet verbiedt de president om Russisch grondgebied uit handen te geven. ‘De burgers in de vier provincies zullen onze burgers worden en voor altijd blijven’, zei Poetin in zijn toespraak. In de vier provincies wonen iets minder dan 9 miljoen mensen.

De Oekraïense president Volodymyr Zelensky heeft meermaals aangegeven niet van plan te zijn ook maar een centimeter grondgebied op te geven. In een videoboodschap aan de VN-Veiligheidsraad zei Zelensky dinsdagavond nog dat de schijnreferenda onderhandelingen onmogelijk maken. Zelensky reageerde op Poetins toespraak door versneld toegang tot de Navo aan te vragen. ‘De facto hebben we onze weg naar de Navo al gevonden’, zei hij op Telegram. ‘Dit is een beslissende stap.’ Het lijkt onwaarschijnlijk dat het verzoek wordt geaccepteerd: door artikel 5 in het Navo-verdrag betekent een aanval op een lidstaat een aanval op alle lidstaten. Zodoende zou Rusland in oorlog zijn met alle Navo-landen.

Ook haalde Zelensky woedend uit naar Poetin. ‘De vijand zoekt wraak voor onze standvastigheid en zijn mislukkingen. Bloeddorstig uitschot! Elk verloren Oekraïens leven zal beantwoord worden.’