Direct naar artikelinhoud
InterviewCU-Kamerlid Don Ceder

Don Ceder (CU) over de asieldeal: ‘Ik heb vanaf dag één gezegd dat ik juridische vragen heb’

Don CederBeeld Boudewijn Bollmann

Het wordt deze zaterdag een beladen congres van de ChristenUnie, waar Kamerlid Don Ceder de omstreden asieldeal moet verdedigen. ‘Ik denk dat we het meest haalbare eruit hebben gesleept.’

en

Het gaat knetteren, beseft Don Ceder. Deze zaterdagmiddag staat het Tweede Kamerlid van de ChristenUnie tegenover een meer dan kritische achterban. Op een haastig bijeengeroepen partijcongres in Ede moet Ceder de asieldeal van de coalitie verdedigen. “Daar zitten rotmaatregelen tussen”, geeft hij toe. Mogelijk blijft het niet bij knetteren.

Het akkoord dat VVD, D66, CDA en CU een maand geleden sloten als reactie op de ellendige situatie in Ter Apel, veroorzaakte onrust binnen de partij van Ceder. Binnen enkele dagen schaarden meer dan driehonderd leden (onder wie lokale politici) zich achter een brief aan de partijtop waarin staat dat de asieldeal ‘alle ethische grenzen’ overschrijdt. Het grote pijnpunt is het besluit van het kabinet om gezinshereniging voor vluchtelingen te vertragen. Mensen moeten langer wachten voordat ze familieleden naar Nederland kunnen laten overkomen.

De leden vinden het ‘pijnlijk en onacceptabel’ dat een ‘christelijke gezinspartij’ hiermee akkoord is gegaan. Hun inzet tijdens het congres: de deal van tafel krijgen.

Maken ze een kans?

Ceder: “Volgens mij hebben we allemaal dezelfde zorg, dat asielzoekers op dit moment geen fatsoenlijk verblijf in Nederland hebben. We hebben met elkaar een akkoord moeten sluiten om ruimte te creëren in de opvangcapaciteit. Daar hoort helaas ook bij dat we meer tijd nemen voordat gezinshereniging kan plaatsvinden. Deze tijdelijke maatregel is enorm pijnlijk en alleen in het geheel te dragen. Mits ook wordt geregeld dat er meer woningen komen voor vluchtelingen en dat er verspreid over het land kleine asielzoekerscentra worden geopend. Er komt een wet aan die gemeenten verplicht hieraan mee te werken. De VVD heeft lang gezegd ‘dit gaan we niet doen’. Toch gebeurt het. En wij gaan het kabinet hieraan houden.”

Volgens de partijtop passen de afspraken binnen de morele grenzen. Toch zeggen kritische leden keer op keer dat de ChristenUnie door de ondergrens zakt. Dat hoorde je bij het niet verruimen van het kinderpardon, bij de Moria-deal en nu bij dit asielakkoord. Waar houdt de vrije val op?

“Dwars door de ondergrens was de situatie in Ter Apel waar honderden mensen buiten moesten slapen. Er is een kind van drie maanden overleden in een sporthal. Dat vind ik verschrikkelijk en onverteerbaar. Die acute noodsituatie maakte het noodzakelijk dat we ingrepen. Wat ook niet meer mag gebeuren, is dat opvanglocaties worden gesloten op het moment dat het aantal nieuwe asielzoekers daalt. Er is buffercapaciteit nodig. Dat gaan we allemaal regelen.

“Daar staat tegenover dat andere partijen ook vinden dat er tijdelijk iets aan de instroom gedaan zal moeten worden, júíst om die ruimte te faciliteren. Binnen onze rol als fractie met vijf zetels, wetende dat er een rechtse Kamermeerderheid is, denk ik dat we het meest haalbare eruit hebben gesleept.

“Als ik ook deze week weer beelden zie van kinderen die in de regen in de rij staan bij het aanmeldcentrum in Ter Apel, mensen die weer in tentjes overnachten, groeien de zorgen opnieuw. Voor en achter de schermen heb ik duidelijk gemaakt dat dit nu echt moet stoppen.”

U bent van huis uit advocaat, een jurist. Nu ligt er een rapport van de commissie-Meijers, bestaande uit migratiedeskundigen, waarin staat dat de asieldeal in strijd is met meerdere wetten. Ook de ambtenaren van staatssecretaris Eric van der Burg (asiel) noemen de afspraken juridisch wankel. Waarom zegt u dat het wel kan?

“Dat zeg ik niet. Ik heb vanaf dag één gezegd dat ik juridische vragen heb. Ambtenaren hebben aangegeven dat zij denken dat het kan, maar dat het zeer kwetsbaar is. De staatssecretaris zei in een debat ook dat het houdbaar is. Ik hoopte dat de Raad van State in een extra advies hier zijn licht over kon laten schijnen, maar een Kamermeerderheid vond zo’n advies niet nodig. Die juridische vragen leven nog bij mij. Tegelijkertijd, daar ben ik advocaat genoeg voor, weet ik dat het uiteindelijk aan een rechter is om die juridische toetsing te doen.”

U juicht het dus toe dat bijvoorbeeld een erkende vluchteling die in een asielzoekerscentrum zijn gezin niet mag laten overkomen, dit gaat aanvechten bij de rechter, zodat er jurisprudentie komt?

“Als het kabinet en een Kamermeerderheid zeggen dat zij denken dat dit kan, dan is het aan het individu om daar bezwaar tegen te maken. En dan moet uiteindelijk een rechter de knoop doorhakken. Zo werkt het in een rechtsstaat. Vroeg of laat zal er toetsing moeten plaatsvinden en ik had dat liever vroeger dan later.”

U zegt dat u steeds moet opboksen tegen een rechtse Kamermeerderheid die anders kan beslissen over asiel. Een groot deel van die meerderheid staat al jaren aan de kant, de ChristenUnie zit in de coalitie. Moet u zichzelf dan niet groter maken?

“Ik zie dat we al jaren in een neerwaartse spiraal zitten, en dat dat wel degelijk komt door invloeden uit de Tweede Kamer. Ook nog in 2016, na de hoge instroom van Syriërs, is het advies geweest: hou een buffercapaciteit aan voor de opvang, ga niet afschalen. Meerdere staatssecretarissen, gesteund door de Kamer, hebben dat wel gedaan.

“Er waren ook adviezen om zoveel mogelijk gemeenten te betrekken bij kleinschalige opvang, en dat hebben we de afgelopen jaren niet gedaan. En over maatregelen voor minderjarige vluchtelingen heeft de Kinderombudsman gezegd dat het beter en fatsoenlijker moet, dat is in de afgelopen maanden ook niet goed gegaan.

“Tijdens de Algemene Beschouwingen van vorige week heeft premier Mark Rutte toegegeven dat het anders had gemoeten, Van der Burg deed dat al eerder. Er was al die jaren een gebrek aan visie bij het kabinet. Adviezen zijn met overtuiging naar de zijkant geschoven en daardoor zitten we nu in de puinzooi. De inzet van de ChristenUnie is dat er nu rust komt. Volgens mij hebben we daar allemaal belang bij, van JA21 tot SP, hoe verschillend we ook over asiel denken.

“Onze overtuiging is dat wij pal staan voor fatsoenlijke asielopvang, voor mensen die wegvluchten van oorlog en conflicten. Maar dan moeten we in plaats van steeds pleisters plakken met crisisoplossingen naar een structurele aanpak.”

U heeft het over de periode vanaf 2016. Sinds 2017 zitten jullie in de regering. Waarom zien we uw visie dan zo weinig terug, en wanneer zien we die dan wel?

“Daarvóór was het helaas niet anders. De ChristenUnie heeft zich, juist als het gaat om het opkomen voor kinderen, niet stilgehouden. Die verruiming van het kinderpardon kwam er uiteindelijk wel. In de coalitieakkoorden van 2017 en ook dit jaar staat duidelijk: in Nederland is plek voor iedereen die vlucht voor oorlog en conflict. Als je kijkt naar de verkiezingsprogramma’s van de rechtse partijen, zou het beleid er heel anders uitzien. Ik denk daarom dat je wel degelijk de invloed van de ChristenUnie ziet, in positieve zin.

“Ik baal er wel heel erg van dat het kabinet nog te weinig doet in Europa. Daar moet je het regelen, als het gaat om de fluctuatie rond de instroom en het afsnijden van de smokkelroutes. Dat hebben we ook afgesproken in het coalitieakkoord. Maar ik zie nog te weinig urgentie.”

Vindt u dit een asielcrisis of moeten we spreken van een beleidscrisis?

“Dit is een opvangcrisis, gecreëerd door beleidsmatige keuzes. De vraag is: wat gaan we nu doen? We moeten het draagvlak weer stap voor stap opbouwen. Zowel bij burgers als bij gemeenten en provincies. Ook moeten we afspraken maken over extra aanmeldcentra en kleinschalige opvang. Ik vind het niet kunnen dat wanneer gemeenten zeggen dat zij geen honderd, maar wel vijftig asielzoekers kunnen opvangen, zij van het rijk nul op het rekest krijgen. Daarmee ondermijn je het draagvlak nog meer.”

RTL Nieuws heeft onlangs uitgezocht dat 194 gemeenten de afgelopen tien jaar geen structurele asielopvang hebben geboden. Dat ligt niet alleen aan het rijk, maar ook aan lokale bestuurders. Doen wethouders en raadsleden van de ChristenUnie wel genoeg om dit probleem op te lossen?

“Dit wil ik zeker met de leden bespreken deze zaterdag. Het zit in het DNA van onze partij om voor de meest kwetsbaren op te komen. Daarom ben ik lid van de ChristenUnie, mijn hart klopt voor hen. Ik hoop dat we ook met elkaar kunnen bespreken wat we lokaal nog meer kunnen doen.”

Stel dat het rijk ergens driehonderd asielzoekers wil plaatsen en de gemeente maximaal vijftig, moet je elkaar dan halverwege treffen?

“Ja. Het rijk zal richting de gemeenten moeten bewegen en andersom. Het is de enige manier waarop dit probleem kan worden opgelost mét draagvlak onder de bevolking. Kijk naar gemeenten in Groningen en in Friesland die al heel veel doen. In het Gooi gebeurt nauwelijks iets. Andere plaatsen zouden solidair moeten zijn door hun nek uit te steken. Als iedere gemeente een beperkt aantal plekken beschikbaar stelt, zijn we er. Echt waar.”

Die wet waar u zo’n voorstander van bent, betekent wel opgelegde solidariteit. Gemeenten voelen zich nu al overvallen met allerlei noodlocaties.

“Ja, en dat snap ik, want dat is wéér crisisopvang. Met een langetermijnvisie, inclusief kleinschalige locaties en een buffercapaciteit, is die noodopvang niet meer nodig. We moeten af van het pleisterplakkende mismanagement.”

Snapt u de mensen in Albergen, die vrij massaal demonstreerden tegen de komst van asielzoekers?

“Wat daar gebeurde, was een herhaling van zetten, waarin zonder fatsoenlijk overleg mensen worden overvallen. Sommige uitingen die ik daar zag, waren onacceptabel. Ik was destijds bij de opvanglocatie voor Afghanen in Harskamp. Ook daar klonken felle protesten, het was niet fraai. Later, toen de lokale bevolking werd uitgelegd wat hier precies aan de hand was, veranderden sommige boze en angstige mensen in betrokken burgers. Het kan dus wel. Je moet als overheid heel goed uitleggen dat we dit alleen met elkaar kunnen oplossen.”

Heeft u op dit punt vertrouwen in de huidige staatssecretaris?

“De premier en hij hebben toegegeven dat het beleid de afgelopen jaren niet goed was. Het begint met erkenning, dat is belangrijk.”

De premier zit er nu twaalf jaar. Op het moment dat de opvangcrisis escaleert in Ter Apel, geeft hij toe dat het beleid tekortschoot.

“Ja, ik vind dat vrij laat. Ik kan het niet mooier maken.”

Hoe zwaar is het voor uw partij, en voor u in het bijzonder, om in dit centrumrechtse kabinet met een rechtse Kamermeerderheid in te zetten op een ander asielbeleid?

“Het is heel zwaar. Wat mij sterkt, is dat ik de weg voorwaarts zie. Dat we afspraken hebben voor de langere termijn waarvan ik oprecht geloof dat ze helpen.”

Het is onrustiger dan ooit in de ChristenUnie. Hoe verklaart u dat?

“Ik denk dat heel veel mensen in onze partij het gevoel hebben dat we zijn afgekoerst op een situatie die voorkomen had kunnen worden. Ik deel dat gevoel en ik snap die teleurstelling. Adviezen die waarschuwden voor ontwrichting van het asielbeleid zijn in de wind geslagen.”

Hoe gaat u die leden op die bijeenkomst overtuigen dat deelname aan dit kabinet nog zin heeft?

“Ik ga ze deze zaterdag vertellen dat ik iedere dag knok voor een humaan asielbeleid, dat ik het kabinet ga houden aan de afspraken. Ik hoop, en denk, dat mensen begrijpen dat we keihard werken om de opvang fatsoenlijk te maken.”

Lees en luister ook:

Commissie van juristen en wetenschappers noemt asieldeal in strijd met de wet

Het kabinetsplan om vluchtelingen langer te laten wachten op gezinshereniging om zo lucht te creëren in de asielopvang is in strijd met de wet. Ook de plannen om alle asielprocedures te verlengen en asielzoekers weer over te dragen aan Griekenland zijn juridisch niet in orde.

Podcast Haags Halfuurtje: De anatomie van een opvangcrisis

In de discussie rondom deze opvangcrisis word je om de oren geslagen met uiteenlopende cijfers, elkaar tegensprekende feiten, emoties en aannames. Maar hoe zit het nu écht? Wat zijn de juiste feiten, de kloppende cijfers en hoe zit het Nederlandse opvangstelsel eigenlijk in elkaar? En: waarom lijkt het juist nu uit zijn voegen te barsten?