Wat er mis is met de Britse ‘Kamikwasi-begroting’: ze is doof, blind en stom

De kritiek op de fiscale plannen van de Britse regering blijft maar aanzwellen. Vanuit de oppositie, maar ook van een groeiend aantal backbenchers binnen de eigen Conservatieve Partij. De wegzakkende koers van het pond en de oplopende rente op Britse overheidsobligaties laten zien dat de financiële markten een duidelijke vote of no confidence hebben uitgesproken.

De Bank of England (BoE) zag zich woensdag genoodzaakt om drastisch in te grijpen in de ‘disfunctionele’ Britse obligatiemarkt, die ‘een risico vormt voor de financiële stabiliteit’ van het land. De centrale bank gaat ‘tijdelijk’ staatspapier inkopen, en dat terwijl ze haar portefeuille met Britse overheidsobligaties – die aardig dik was geworden tijdens de pandemie – juist wilde laten afslanken.

Dat is dus allemaal het gevolg van de belastingplannen die de Conservatieve regering van premier Liz Truss vrijdag heeft ontvouwd. ‘De markt heeft een oordeel geveld, en dat is niet positief’, verklaarde Vivek Paul, beleggingsstrateeg bij vermogensbeheerder BlackRock.

Zelfs het Internationaal Monetair Fonds, notoir terughoudend in het maken van aanmerkingen op welvarende landen, spaart de kritiek niet. Het IMF vraagt de Britse regering om de geplande lastenverlaging te ‘herevalueren’. Er staan voor 45 miljard pond aan belastingverlagingen op stapel, te financieren met nieuwe leningen. Volgens het IMF is dit steunpakket ‘ongericht’ en zal het de ongelijkheid vergroten, terwijl de hoge inflatie verder wordt aangejaagd.

Samengevat luidt de kritiek op de ‘kamikwasi-begroting’ van minister van Financiën Kwasi Kwarteng dat de plannen onvoldoende zijn doorgerekend, dat ze economische wijsheid negeren, en dat ze een al slechte situatie erger maken. De Britse regering vaart zo blind, doof en stom.

Blind

Hoewel het om de grootste belastingverlaging in vijftig jaar gaat, maakt die formeel geen deel uit van een begroting. Het ministerie van Financiën spreekt van ‘een budgettaire gebeurtenis’. Sinds 2011 is het wettelijk verplicht om begrotingen aan een kritische blik te laten onderwerpen door het Office for Budget Responsibility. Via haar orwelliaanse draai kon de regering een onafhankelijke analyse van de genomen maatregelen vermijden.

Na veel kritiek zei Kwarteng dat er op 23 november verduidelijking komt van de plannen van het kabinet, en een uitleg hoe daarmee de staatsfinanciën binnen de vooraf bepaalde grenzen zullen blijven. Dat betekent dat financiële markten nog acht weken geduld moeten hebben om te achterhalen wat het plaatje werkelijk is, een eeuwigheid in een wereld die gruwelt van onzekerheid.

Doof

Vooral de hogere inkomens profiteren van de geplande belastingverlagingen. Iemand met een bruto-inkomen van 50 duizend pond zal straks 737 pond meer overhouden. Bij een inkomen van een miljoen pond is dat 55 duizend pond.

De regering huldigt daarmee de filosofie van ‘trickle-down economics’. Kort gezegd: belastingverlagingen voor bedrijven en rijken zijn goed voor de armen omdat ze leiden tot hogere uitgaven en meer welvaart. En die sijpelt uiteindelijk door. Zoals wanneer je een paard genoeg haver geeft, er na verloop van tijd op de weg ook wat voor de mussen zal liggen.

De regering gaat ervan uit dat deze maatregelen een turbo zullen zetten op de economische groei, waardoor ze zichzelf terugbetalen en de overheidsfinanciën houdbaar blijven.

Deutsche Bank-econoom Jim Reid reageert verbijsterd op de ‘ongegeneerde heropleving’ van de trickle down-economie, die in de jaren tachtig voor het eerst volmondig werd onderschreven door de Amerikaanse president Ronald Reagan. ‘Het druist in tegen de huidige economische orthodoxie en de tijdgeest.’

In de praktijk blijkt de theorie namelijk niet te werken, aldus David Hope van de London School of Economics en Julian Limberg van King’s College London. Zij bestudeerden de ervaring van achttien landen, waaronder Nederland, over een periode van vijftig jaar. Belastingverlagingen voor de superrijken creëerden volgens hun onderzoek grotere ongelijkheid zonder dat daar voordelen mee gepaard gaan voor de rest van de samenleving.

Lee Hardman snapt de logica van Kwarteng evenmin. De valuta-expert van vermogensbeheerder MUFG wijst erop dat de kans dat de hoogste inkomens hun belastingvoordeel zullen spenderen en zo de economie aanjagen veel kleiner is dan bij de laagste inkomens. Toch krijgt de armste helft van de bevolking volgens de denktank Resolution Foundation maar 12 procent van de voordelen van de belastingverlaging.

Stom

Een hogere staatsschuld dus, zonder garantie voor meer economische groei. Bovendien helpt het de inflatie volgens economen zeker niet omlaag, al beweert Kwarteng van wel.

De extra geldontwaarding vergroot de problemen voor de Bank of England, die onder toenemende druk staat om de beleidsrente te verhogen en zo de waarde van het flink weggezakte pond te verdedigen. Afgelopen donderdag verhoogde de Old Lady of Threadneedle Street de rente nog met 50 basispunten naar 2,25 procent.

De BoE zit daarmee in een lastig parket. Enerzijds moet de rente verder omhoog om de inflatie te bestrijden, terwijl ze met de obligatie-inkopen tegelijkertijd de langetermijnrente drukt. Dat laatste dus uitdrukkelijk ‘tijdelijk’. Beangstigend nieuws voor bedrijven die straks leningen moeten herfinancieren, of de miljoenen Britten met een variabele hypotheekrente. Bij een stijgende rente volgt extra koopkrachtverlies, wat de huizenmarkt een flinke klap kan geven. Net als bij de financiële markten houdt Kwarteng ook hen voorlopig met zijn zwijgen in het ongewisse.