Het dreigen met kernwapens kost Poetin internationale steun

Over één ding zijn de Europese Unie en Rusland het eens: president Vladimir Poetin bluft niet als hij dreigt met het gebruik van kernwapens. EU-buitenlandchef Josep Borrell gaat er in ieder geval vanuit dat het verstandiger is het Russische dreigement serieus te nemen, zo zegt hij in een interview met de BBC: “Dit is zeker een gevaarlijk moment, want het Russische leger is in een hoek gedreven en Poetins reactie, dreigen met het gebruik van kernwapens, is heel slecht.”

Afgelopen woensdagochtend beklemtoonde Poetin in een toespraak tot het land dat Rusland over ‘verschillende vernietigingswapens’ beschikt en dat hij niet zou aarzelen ‘om alle middelen die we hebben te gebruiken’. Daar voegde hij aan toe: ‘Ik bluf niet.’

“Als mensen zeggen dat ze niet bluffen, moet je ze serieus nemen”, aldus Borrell. In dezelfde toespraak kondigde Poetin een gedeeltelijke mobilisatie af, ter versterking van het Russische leger dat de laatste tijd in Oekraïne in het defensief is gedrongen.

Internationale steun kalft af

Poetins vlucht naar voren zorgt wereldwijd voor onrust. De Amerikaanse Nationale Veiligheidsadviseur Jake Sullivan dreigde Rusland zondag met ‘catastrofale consequenties’ als het kernwapens inzet. Leiders van veel landen, en secretaris-generaal António Guterres, uitten ook hun zorgen afgelopen week tijdens de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in New York en waarschuwden Poetin zijn dreigementen niet te realiseren.

Daarmee kalft ook de internationale steun voor Rusland, die het vooral moest zoeken onder Aziatische en Afrikaanse landen, verder af. Dat gebeurde al eerder, toen bleek dat de Russische invasie geen snel succes zou worden. En die ontwikkeling is versterkt na Poetins harde taal van de afgelopen week.

India lijkt te draaien

India, dat traditioneel goede betrekkingen heeft met Rusland, hield zich in eerste instantie afzijdig en bleef Russische olie en wapens kopen. Maar premier Narendra Modi uitte de afgelopen week, tijdens een internationale bijeenkomst in Samarkand waar Poetin ook was, zijn zorgen over de oorlog. Het grote land lijkt zich volgens waarnemers geleidelijk af te keren van Rusland en nauwere banden te smeden met het Westen.

De Indiase hoogleraar Happymon Jacob schrijft in het magazine Foreign Affairs dat de regering in New Delhi zich zorgen maakt over de zwakke internationale positie van Rusland, dat daardoor in de toekomst geen betrouwbare partner meer zou zijn. Ondertussen heeft India een grensconflict met China. Het land zoekt daarom meer en meer toenadering tot de Verenigde Staten.

China wil geen gedoe – en al helemaal geen kernoorlog

Ook China keerde zich in Samarkand enigszins af van Rusland, althans, volgens Poetin. Die zei de Chinese zorgen te begrijpen, ook al had leider Xi Jinping in het openbaar nog geen zorgen uitgesproken. Na Poetins toespraak riep China wel op tot een staakt-het-vuren en tot gesprekken tussen Rusland en Oekraïne. Buitenlandminister Wang Yi herhaalde die boodschap in New York. Een vreedzame oplossing van het conflict is noodzakelijk, zei de minister. Hij voegde daaraan toe dat besprekingen tussen Kiev en Moskou nodig zijn die rekening houden met de ‘gerechtvaardigde bezorgdheid over de veiligheid’.

China’s opstelling in internationale zaken zal navolging vinden onder veel landen, onder meer de Afrikaanse, die op economisch gebied samenwerken met Peking. Met de steun van die landen kan China een sterke positie innemen binnen de Verenigde Naties.

Daarnaast lijkt China zich ook zorgen te maken over het Russische dreigen met kernwapens. Volgens de Franse expert François Godement, verbonden aan de denktank Montaigne Instituut en de Carnegiestichting, heeft Wang Yi in een gesprek met eurocommissaris Borrell gezegd dat Peking ‘onder alle omstandigheden’ tegen het gebruik van massavernietigingswapens is.

Peking houdt zich in het openbaar op de vlakte omdat het zich liever niet bemoeit met zaken in andere landen, zeker als die niet direct de Chinese belangen raken. Kort voor de Russische inval tekenden Poetin en Xi in Peking nog een nieuw samenwerkingsakkoord. Maar internationale onrust is schadelijk voor de Chinese economie en dat kan Xi, die binnenkort op een congres van de Communistische Partij waarschijnlijk een historische derde termijn als leider krijgt, niet gebruiken.

Turkije spreekt zich duidelijker uit voor Oekraïne

Ook in Turkije, dat eerder een bemiddelende rol speelde tussen Rusland en Oekraïne, worden de bakens verzet. Een woordvoerder van president Recep Tayyip Erdogan zei vrijdag dat zijn land achter Oekraïne staat. Turkije zou zelfs bereid zijn de territoriale integriteit van Oekraïne te verdedigen en roept Rusland op om alle bezette gebieden op te geven, als het vrede wil.

Die bezette gebieden in Oekraïne zijn, volgens de visie van Moskou, binnen enkele dagen waarschijnlijk Russisch grondgebied. Een referendum in de provincies Donetsk, Loegansk, Zaporizja en Cherson, dat tot dinsdag loopt, leidt naar verwachting tot aansluiting bij Rusland. Vanaf dat moment kan Poetin Oekraïne ervan beschuldigen dat het Russische grondgebied aanvalt. Wat vanuit zijn perspectief de inzet van alle mogelijke middelen rechtvaardigt. Inclusief kernwapens.

Lees ook:

De uit Rusland gevluchte Nikolaj helpt vrienden te ontsnappen aan mobilisatie

Vrij googelen op ontsnappingsmogelijkheden kan in Rusland niet. Nikolaj Martinenko helpt zijn landgenoten vanuit Heerhugowaard.