Kamer terug van reces voor spoeddebat na uitspraken Hoekstra

Premier Mark Rutte hield zich in voor de camera’s vrijdagochtend voor de eerste ministerraad na de zomerstop. Maar de premier leek duidelijk ontstemd over de breuk met het coalitieakkoord die Wopke Hoekstra voorstelt.

Het CDA wil de stikstofdeadline oprekken naar 2035. Daarmee breekt Hoekstra met de coalitiedeal om dat al in 2030 voor elkaar te krijgen. In het Catshuisoverleg zou Hoekstra donderdagavond wel verteld hebben over dit plan, maar coalitiegenoten reageren gepikeerd.

“We hebben elkaar uitvoerig gebeld,” zei Rutte. “Dat interview in het AD deed de wenkbrauwen fronsen. Er zijn twee vragen: staatsrechtelijk eerst, kan je dit doen als lid van het kabinet? Ik denk dat je als partijchef, dat is Hoekstra, wat meer ruimte hebt om je partijpolitiek te uiten. Daar is wel enige ruimte, dit kan net, maar het moet een uitzondering blijven.” Staatsrechtelijk is het op het randje, stelt de premier.

Eenheid kabinet

De eenheid van kabinetsbeleid is heilig in de politiek. Toen Mona Keijzer (CDA) zich vorig jaar als staatssecretaris openlijk tegen de coronapas keerde, werd ze ontslagen uit het kabinet. Bij dit thema ligt het overigens anders: eerder werd duidelijk dat binnen de coalitie meer stemmen opgaan om aan de deadline te morrelen.

Inhoudelijk wilde Rutte niet op de CDA-bom ingaan: “Er loopt een proces met Remkes, dat moeten we de ruimte geven. Dus hier gaan we inhoudelijk niet op reageren.” D66 houdt het CDA ondertussen wel aan de coalitieafspraak, liet partijleider Sigrid Kaag weten. “Ik heb geen verzoek gehoord tot het openbreken van een coalitieafspraak. Als kabinet werken we stug door. Ik vond het uiterst opmerkelijk. Als je tekent voor een afspraak, dan staan we aan de lat voor de uitvoering.”

Stikstof

In een interview trekt de CDA-leider vrijdag een pijler weg onder het stikstofplan van de coalitie. Hoekstra’s partij vindt – anders dan het formele kabinetsstandpunt tot dusver – dat de stikstofdeadline best uitgesteld kan worden naar 2035. Dit terwijl de coalitie afgesproken heeft om versneld – in 2030 – de reductiedoelen te halen. Vooral D66 hecht daar zwaar aan, stikstofminister Christianne van der Wal en premier Rutte benadrukten recent nogmaals dat er niet aan getornd wordt.

Maar Hoekstra vindt ‘een herstart nodig’ om uit de stikstofimpasse te komen: “En daarbij zijn er geen dogma’s, 2030 is voor ons niet heilig. Natuurherstel moet. Daar is 50 procent reductie voor nodig. Natuurlijk kun je op veel plekken vóór 2030 de stikstofdoelen al halen, maar als het elders langer duurt, moeten we die tijd nemen.”

Deskundigen en oppositie kritisch

GroenLinks-Kamerlid Tom van der Lee verwijt het CDA ‘verantwoordelijkheidsvakantie’: “Zo kennen we het CDA weer. Destijds met Henk Bleker gingen alle sluizen open voor intensieve landbouw en natuurafbraak, nu loopt Hoekstra als eerste coalitiepartij weg van door hem zelf gemaakte afspraken. Dat is heel slecht voor boeren en natuur.”

Natuurorganisatie Greenpeace reageert eveneens fel op Hoekstra’s koerswijziging: “Dit is cynische politiek. In Den Haag weet men donders goed dat de rechter gehakt maakt van elke vertraging om de natuur te redden, maar de zetels zijn belangrijker dan het land fatsoenlijk besturen,” zegt Andy Palmen, directeur Greenpeace Nederland.

Politiek lijkt er wel ruimte om de deadline weer op te rekken naar 2035, de datum van 2030 is door de coalitie gekozen en niet opgelegd door een wet of rechter. Maar experts waarschuwen wel: het is onverstandig voor de natuur, ook dreigen procedures, stelde jurist Ralph Frins eerder: “Als Nederland weer wacht, wordt de kans groter dat de Europese Commissie besluit om in te grijpen. Gezien ons enorme stikstofprobleem kan het voor Brussel logisch zijn om Nederland als eerste lidstaat op de korrel te nemen.”

Boerenbelangenorganisaties Agractie en LTO zijn wel te spreken over Hoekstra’s stikstofdraai: ze reppen van ‘een goede eerste stap’. LTO vindt het ‘mooi’ dat CDA-leider Hoekstra natuurherstel centraal stelt ‘in plaats van kdw’, de zogeheten kritische depositiewaarde. “Dit is geen uitspraak van het kabinet. We gaan pas de volgende stap zetten bij een handreiking van het kabinet. Tot die tijd wachten we af,” zegt de woordvoerder.

Luister onze wekelijkse podcast Amsterdam wereldstad: