Is de opvang van asielzoekers in Nederland gelijkmatig over het land verdeeld?

Ruim 200 gemeenten hebben geen centrale opvang voor asielzoekers

Naar Nederland komen sinds de coronapandemie meer asielzoekers en nareizigers. Maandelijks melden zich drie tot vierduizend vluchtelingen, die door het Centraal Orgaan Opvang asielzoekers (COA) moet worden gehuisvest. Door sluiting van enkele locaties kampt het COA met een tekort aan opvangplekken. Momenteel heeft het COA 109 locaties ter beschikking, verspreid over het land. De opvang is niet evenredig verdeeld over gemeenten. Zo’n 250 gemeenten – waaronder vooralsnog de gemeente Tubbergen – hebben geen enkele opvanglocatie. De 60 vaste COA-locaties bieden aan 28 duizend personen onderdak. Naast de opvang in Ter Apel met 2.000 bedden liggen de grote locaties in plattelandsgemeenten als Budel (1.500), Gilze (1.200), Dronten en Luttelgeest (ieder 1.000). De 49 tijdelijke plekken kunnen samen 10 duizend asielzoekers opvangen. Amsterdam (850 bedden) en Leeuwarden (600) hebben de meeste tijdelijke plekken. De 850 Amsterdamse vluchtelingen verblijven in A&O Hostel in Amsterdam Zuid-Oost; ook in het Van der Valk Hotel in Houten zijn 135 vluchtelingen ondergebracht. Het aangekochte hotel in Albergen, in de gemeente Tubbergen, komt daar mogelijk bij.

Staatssecretaris Eric van der Burg (VVD), verantwoordelijk voor asielopvang, probeert de laatste maanden gemeenten te bewegen meer plekken te vinden voor COA-locaties. Daarnaast heeft hij de veiligheidsregio’s verzocht om crisisnoodopvangplekken te creëren, bijvoorbeeld in sporthallen. Die zijn soms maar enkele weken in gebruik en vallen niet onder de verantwoordelijkheid van het COA. In totaal hebben de 25 veiligheidsregio’s vrijwel alle 5.500 gevraagde crisisnoodopvangplekken gecreëerd. Mogelijk komen er nog 5.600 noodplekken bij. Hoe deze noodopvang over de gemeenten is verdeeld, is niet bekend. Naast de opvang van asielzoekers herbergen de gemeenten samen tienduizenden Oekraïense vluchtelingen. Bijna alle 60 duizend bedden voor Oekraïners zijn bezet.

Toewijzing huurwoningen aan statushouders is redelijk gespreid

Na erkenning van de vluchtelingenstatus komen vluchtelingen in aanmerking voor een socialehuurwoning. Sinds 2017 mogen gemeenten zelf bepalen of statushouders daarbij voorrang krijgen ten opzichte van andere woningzoekenden. Het aantal aan statushouders toegewezen huurwoningen toonde na vijf jaar van daling in 2021 weer een stijgende lijn. Deze toename is het directe gevolg van de gestegen toeloop van asielzoekers en van gezinshereniging na de coronaperiode. De toewijzing van huurwoningen aan statushouders is evenredig verdeeld over Nederland. Voor elke gemeente geldt een taakstelling, om naar rato van het inwoneraantal huurwoningen toe te wijzen. De meeste gemeenten slagen er niet in deze doelen te halen. Om de bestaande achterstand te kunnen inlopen moeten alle gemeenten samen 13.500 statushouders huisvesten beschikbaar stellen in de tweede helft van 2022. De laatste jaren gaat ruwweg 5 tot 10 procent van de vrijgekomen huurwoningen naar (een gezin van) statushouders. In 2021 lag dat percentage weer iets hoger, maar het is nog ver verwijderd van de toewijzingen uit 2015 en 2016, toen veel Syrische vluchtelingen een huurwoning kregen. In die periode ging ruim 10 procent van de huurwoningen naar een statushouder.

Tussen regio’s zijn geen grote verschillen zichtbaar. Rond Utrecht en Ede-Wageningen gingen er de afgelopen jaren verhoudingsgewijs weinig woningen naar statushouders, terwijl rond Amersfoort en op de Veluwe juist relatief veel woningen werden toegewezen aan deze groep. Toch voldoen ook de gemeenten in deze regio niet aan de doelstellingen: van de 15 gemeenten hielpen hier in 2021 slechts 5 het vereiste aantal statushouders aan een woning.

In een eerdere versie van dit bericht stond dat 1 op de 10 corporatiewoningen wordt toegewezen aan een statushouder. Dit was verkeerd berekend. Het daadwerkelijk aantal toegewezen huurwoningen ligt een factor 1,7 á 2 lager, omdat in een nieuwe huurwoning gemiddeld 1,7 á 2 statushouders wonen. De bijbehorende grafiek, waarin het percentage toegewezen statushouders per regio werd weergegeven, is verwijderd.