En de bemiddelaar, hij poldert voort – tussen boeren, natuurorganisaties en het kabinet

Greenpeace-directeur Andy Palmen vertrouwt het zaakje niet. ‘Dit proces is hartstikke politiek.’ De natuurorganisaties accepteerden Remkes’ uitnodiging pas na enig aarzelen. ‘Wij zijn namelijk helemaal geen partij in dit conflict. Dit is een probleem tussen het kabinet en de boeren. Maar door ons uit te nodigen, lijkt het nu een conflict tussen de natuurorganisaties en de boeren. Daardoor wordt het politieke speelveld verbreed en kan het kabinet ons straks de zwarte piet toespelen.’

Agractie-voorzitter Bart Kemp is het voor een keer roerend met Palmen eens. Hij snapt evenmin waarom Remkes de natuurorganisaties ‘en nog honderd andere partijen’ laat meepraten. ‘Als je een conflict hebt met de buurman, haal je toch ook niet het hele dorp erbij?’, vraagt de boerenleider retorisch. ‘Nou, onze buurman is het kabinet. Daar zijn onze acties tegen gericht.’

Pavlovreactie

Het is een pavlovreactie in de Nederlandse politiek: als er een conflict is, over welk onderwerp dan ook, is polderen de oplossing. Succesvol polderen vereist dat alle partijen die aan tafel zitten, belang hebben bij een akkoord. Daar gaat het in dit geval al mis. Vrijwel alle bedrijven en brancheorganisaties uit de agro-industrie (de vleesverwerkers, zuivelbedrijven, veevoederfabrikanten) halen hun neus op voor Remkes’ poldersessies.

Erger is dat ook de belangrijkste partij in het conflict schittert door afwezigheid. Het kabinet riep de hulp in van rasbemiddelaar Remkes naar aanleiding van de escalerende boerenprotesten. Maar de boerenorganisaties weigeren diens uitgestoken hand, tenzij het kabinet eerst een aantal van hun inhoudelijke eisen inwilligt. De boeren zien geen brood in het vrijblijvende, ‘verkennende’ gesprek dat Remkes voor ogen stond. Zij willen dat het kabinet zijn stikstofplannen wijzigt. Ze willen onderhandelen. Óók over de stikstofdoelstelling in het regeerakkoord: halvering van de landelijke stikstofuitstoot, uiterlijk in 2030.

De Remkes-exercitie is daardoor ver afgedreven van de oorspronkelijke opzet. ‘De focus van de gesprekken met de heer Remkes is komen tot een beter onderling begrip’, schreven ministers Staghouwer en Van der Wal begin juli aan de Tweede Kamer. ‘De gesprekken dienen er niet toe om de doelstellingen en uitgangspunten uit het coalitieakkoord en het Nationaal Programma Landelijk Gebied (de stikstofreductieplannen van Van der Wal - red.) ter discussie te stellen.’ Maar dat laatste gebeurt nu wel.

Miskleun

Critici vinden dat het kabinet een miskleun heeft begaan door Remkes als bemiddelaar aan te stellen. De oud-minister schreef immers het adviesrapport waarop de stikstofdoelen van het kabinet gebaseerd zijn. De expertcommissie onder voorzitterschap van Remkes concludeerde dat halvering van de stikstofuitstoot vóór 2030 het minimaal noodzakelijke is om aan de Europese natuurbeschermingswet te voldoen. De commissie stelde ook dat dit doel niet haalbaar is zonder een ingrijpende sanering van de intensieve veehouderij.

Alleen het feit al dat Remkes de gesprekken leidt, is voor de boeren genoeg reden ze te boycotten, zegt Agractie-voorman Kemp. ‘Wij hebben geen vertrouwen in hem, want hij is niet onafhankelijk. Als het kabinet Elbert Dijkgraaf (oud-Kamerlid voor de SGP, red.) tot bemiddelaar had benoemd, zoals wij hebben voorgesteld, waren we waarschijnlijk wel met het kabinet om de tafel gegaan.’

Door onder druk van de boerenprotesten een nieuw polderoverleg op te starten, heeft het kabinet zichzelf klemgezet. Als het overleg mislukt, is dat een blamage voor het kabinet. Zowel Rutte en Remkes beloofde dat er ‘geen taboes’ zouden zijn bij de gesprekken. De boeren hebben dat opgevat als signaal dat ze alles ter discussie mogen stellen, ook het tijdpad en de omvang van de beoogde ammoniakreductie. De boodschap ‘geen taboes’ schept verwarring, omdat het kabinet tegelijkertijd volhoudt dat de stikstofdoelen uit het regeerakkoord staan als een huis.

‘Cynisch politiek spel’

Greenpeace-directeur Palmen vindt ‘geen taboes’ een open uitnodiging aan de boeren om dingen die al vastlagen weer open te breken. ‘Er is een coalitieakkoord en een dik rapport van de commissie-Remkes. De partijen die Remkes heeft uitgenodigd, hebben elkaar de afgelopen jaren al honderd keer gesproken. Dus wat is nou de status van dit nieuwe overleg?’ Hij voelt zich onderdeel van een ‘cynisch politiek spel’. ‘Ik merk dat Remkes en Rutte constant zoeken naar geitenpaadjes.’

Palmen vindt het veelzeggend dat premier Rutte wel de gespreksronden met de werkgeversverenigingen en de boerenorganisaties bijwoonde, maar wegbleef toen de natuurclubs langskwamen. ‘Ik heb Remkes daarnaar gevraagd en dan is het antwoord: ‘Tja, Rutte is druk, druk, druk.’ Ongeloofwaardig, vindt Palmen. De gesprekken waren ruim van tevoren gepland.

Redder van de boeren

‘Dit is gewoon politiek. Rutte ziet de opkomst van BBB in de peilingen. Hij wil daarom als redder van de boeren gezien worden. Hem is er alles aan gelegen om bij de statenverkiezingen niet op zijn snufferd te gaan, want dan heeft hij een probleem in de Eerste Kamer’, zegt Palmen. Het zou hem niet verbazen als de premier zijn eigen minister Van der Wal ‘als een baksteen laat vallen’ door afstand te nemen van haar beleid. ‘Ik sluit niet uit dat Rutte straks zegt: ‘We hebben de boeren gehoord en die 50 procent reductie uit het regeerakkoord is gewoon te veel.’

Terwijl Remkes nog even doorvergadert – maandag mogen de provincies en de gemeenten hun zegje doen – is het kabinet achter de schermen met de boeren in onderhandeling. Agractie-leider Bart Kemp meldt dat hij een aantal keer met de premier getelefoneerd heeft buiten het Remkes-overleg om. ‘We staan rechtstreeks in contact met Rutte. Hij weet wat wij willen. Onze eisen liggen bij hem op het bureau en ik zie op die punten beweging bij het kabinet.’