Direct naar artikelinhoud
Bellen metliterair recensent Hans Bouman

Wat maakt Rushdie zo gehaat? ‘Hij stelt dat Mohammed inspiratie voor de islam van de duivel kreeg’

Hoewel het motief van de dader nog niet bekend is, wordt de aanslag op de Britse schrijver Salman Rushdie (75) veelvuldig in verband gebracht met de fatwa die tegen hem werd uitgesproken vanwege zijn roman De duivelsverzen. Wat staat er in dit boek? En wat is de status van Rushdie als schrijver? We bellen literair recensent Hans Bouman.

Wat maakt Rushdie zo gehaat? ‘Hij stelt dat Mohammed inspiratie voor de islam van de duivel kreeg’
Beeld Brunopress

Dag Hans, waarom roept De duivelsverzen zo veel woede op in de islamitische wereld?

‘De kern van de roman is dat de profeet Mohammed opportunistisch en leugenachtig is geweest bij zijn pogingen om zijn nieuwe religie, de islam, aan de man te brengen. In grote lijnen zegt Rushdie dat de profeet Mohammed de inspiratie tot de koran niet kreeg ingefluisterd door de engel Gabriël – in het boek Djibriel geheten – maar door de duivel. Daar verwijst de titel De duivelsverzen onder meer naar.

‘In de roman treedt Mohammed op als personage. Bij de verbreiding van de islam zegt hij aanvankelijk a, maar later b. Eerst vertelt hij wat de mensen graag wilde horen, maar als hij eenmaal voldoende steun heeft, vertelt Mohammed een verhaal dat hemzelf beter uitkomt. Rushdie tast daarmee de essentie van het geloof aan. Daar waren ze in de moslimwereld natuurlijk heel boos over.’

Salman Rushdie ligt aan beademingsapparatuur en zal waarschijnlijk een oog moeten missen na een aanslag op zijn leven. Lees het laatste nieuws hier.

Heeft Rushdie de roman als fictie of non-fictie bedoeld?

‘Rushdie heeft dit onderwerp weliswaar in een roman verwerkt, maar hij is wel degelijk van mening dat de islam gestoeld is op iets dubieus en twijfelachtigs. Hij heeft eens verteld dat hij tijdens zijn studie in Oxford in aanraking kwam met de ontstaansgeschiedenis van de koran. Toen hij zich daarin verdiepte, kwam die hem als ongeloofwaardig voor.’

Bij de grote Nederlandse boekwinkels is De duivelsverzen momenteel niet verkrijgbaar. Hoe komt dat?

‘De belangstelling voor Rushdie is de laatste jaren minder geworden. Daarom is De duivelsverzen momenteel misschien niet in druk.

‘Afgelopen woensdag geleden verstuurde uitgeverij Pluim wel een persbericht dat zij de rechten van Rushdie hebben verworven. Pluim heeft aangekondigd een nieuw boek van Rushdie uit te gaan geven, maar ook heruitgaven van eerder werk, waaronder De duivelsverzen, zijn doorbraakroman Middernachtskinderen en Joseph Anton, waarin Rushdie vertelt over zijn jaren in onderduik. Ik denk dat ze daar nu extra haast achter zetten.’

Wat is Rushdies status in de literaire wereld?

‘Als er een boek van Rushdie uitkomt, is dat altijd literair nieuws en aanleiding voor lange artikelen. Hij is niet per se een bestsellerauteur, maar wel een zeer gerespecteerd schrijver.

Middernachtskinderen was een sensatie. Met dat boek won Rushdie in 1981 de Booker Prize. Later is Middernachtskinderen verkozen tot de ‘Booker of Bookers’, het meest geprezen boek dat ooit de Booker Prize heeft gewonnen.’

Rushdie heeft bijna tien jaar ondergedoken gezeten, maar bleef wel schrijven. Heeft de fatwa zijn werk inhoudelijk beïnvloed?

‘Nee. Kort nadat de fatwa werd uitgesproken, heeft Rushdie een soort excuus gemaakt, maar dat werd in de moslimwereld totaal niet geaccepteerd. Daarna is hij keihard doorgegaan op zijn anti-fundamenteel-islamitische koers. Ik denk niet dat Rushdie van mening is veranderd.

‘Het is alleen niet zo dat het onderwerp in Rushdies andere boeken steeds terugkeert. Zijn laatste boek, Quichot, was een duidelijke reactie op de opkomst van Trump in de Verenigde Staten en op de politiek waar Trump voor staat.’

Tot slot, raad je lezers die aan Rushdies oeuvre willen beginnen meteen De duivelsverzen aan?

‘Nee, eerder Middernachtskinderen. Als ik eerlijk ben is dat puur literair gezien zijn belangrijkste boek. De middernacht uit de titel is het moment waarop het Indiase schiereiland dat vervolgens uiteen zou vallen in India en Pakistan, onafhankelijk werd van de Britten. De hoofdpersoon uit Middernachtskinderen staat voor het nieuwe, jonge India, dat voor het eerst sinds de kolonisatie een onafhankelijke staat wordt. Het gaat over de geboorte van India.’

Ahmed Salman Rushdie kwam in 1947 in een moslimgezin in de Indiase hoofdstad Mumbai ter wereld. Hij studeerde in Engeland. Nadat de Iraanse leider ayatollah Khomeiny in 1989 een fatwa tegen hem had uitgevaardigd, zat Rushdie jarenlang ondergedoken. In 2000 verhuisde hij naar de Verenigde Staten. Zes jaar geleden kreeg hij de Amerikaanse nationaliteit.

In een eerdere versie van dit artikel stond dat ‘De familie Golden’ het meest recente boek is van Rushdie, dat moet ‘Quichot’  zijn.