Demidiv staat onder water, maar hield de Russen tegen
Voor het dorp Demidiv, even ten noorden van Kiev, is een heldenrol weggelegd. Doordat het dorp onder water werd gezet liep de Russische opmars vast. ‘We moeten blijven pompen, pompen, pompen.’
Alsof er nog niet genoeg water is. Met flinke rukken hijst Tatjana Samojlenko een volle emmer uit de put naar boven. Vers drinkwater, voor haarzelf en haar vier honden. Dan moddert ze terug naar haar erf. Daar staat de deur naar de kelder open: die staat tot de nok toe vol met water. “Boven ons hoofd vlogen de bommen, over de grond kwam de vloed”, zegt de vrouw met roze hoofddoek.
De straatweg naar haar dorp, Demidiv, gaat via een wankele brug: de sluis ernaast is verwoest. Toen de Russen eind februari vanuit het noorden oprukten, bliezen de Oekraïners de dam op. Daardoor stroomde het water vanuit het stuwmeer aan de rechterkant de uiterwaard aan de linkerkant in. Ook het dorp kwam deels onder water te staan. Zo stokte in Demidiv de vijandelijke opmars richting Kiev.
“Elke dag kwam er meer water, elke dag kwamen er meer Russen.” Tijdens de bezetting, die 36 dagen duurde, hadden Russische militairen Tatjana Samojlenko de straat op geroepen. Ze vreesde dat ze haar dood zouden schieten, maar de piepjonge soldaten uit Siberië bleken beleefd. Ze boden hun excuses aan, omdat ze met hun voertuig haar hek hadden beschadigd. “Heb geduld, over drie dagen bevrijden we Kiev”, hadden ze haar bezworen.
Trots op het dorp
Dat lukte niet. Tatiana Samojlenko had de pantserwagens voor de verwoeste dam zien staan. Na enkele vruchteloze pogingen hadden de Russen de bouw van een pontonbrug gestaakt. “Als ze Kiev hadden veroverd, was er geen toekomst geweest”, zegt de vrouw, die trots is op de rol van Demidiv. Begin april bracht haar oude vader vanuit een dorp verderop het nieuws over de bevrijding. Internet en telefonie waren er al die tijd niet geweest. “Pas toen het een hele dag stil was, durfde ik blij te zijn.”
De schade in Demidiv is groot — niet door beschietingen, wel door het water. Doordat ze een paar zakken aardappels uit de kelder redde, had Samojlenko in elk geval iets te eten gehad. Maar haar potten met ingemaakte augurken en tomaten zijn verloren. De bijenvolken van de buurman stierven toen zijn bijenkasten nat werden. Een andere buurman zit zonder inkomen sinds zijn vrachtauto vaststaat in de modder.
En het is pompen geblazen. “Dit was tien dagen geleden al droog”, wijst Ivan Kukuruza (68) op zijn ondergelopen erf. De buurman van Samojlenko staat op de winterdijk die het dorp van de massa water in de uiterwaarden scheidt. “Zodra ik stop met pompen keert het water terug.” Brandstof voor de generator is duur en schaars, legt de dorpeling uit. De autoriteiten voorzagen in 42 liter benzine, maar Kukuruza heeft al zeker 250 liter gebruikt. En het eind is niet in zicht.
Vierentwintig uur lang explosies
De man, die naar eigen zeggen ooit artillerist was in het Rode Leger, zet vraagtekens bij verhaal dat Demidiv Kiev redde. “De Russische opmars werd vertraagd, maar het water was niet beslissend”, zegt hij. Kukuruza geeft de eer aan de territoriale verdediging op de dijk, en de militairen in het nabijgelegen bos: hun artilleristen verwoestten tot tweemaal toe een colonne van tanks. De kraaien hadden stukjes mensenvlees meegebracht, vertelt de dorpeling.
De bevrijding kwam nadat een drone van het Oekraïense leger een brandstofopslag van de Russische troepen had geraakt. Vierentwintig uur lang klonken er explosies. Kukuruza’s vrouw huilde de hele dag, en schrikt nog steeds van elk geluid. “Als het leger en de president voorbereid waren geweest, hadden de Russen nooit in één dag vanuit Wit-Rusland naar hier op kunnen rukken”, luidt Kukuruza’s kritiek.
Bij het opruimen vonden de Oekraïners in het nabijgelegen Irpin-riviertje, dat het stuwmeer van water voorziet, een Russisch infanteriegevechtsvoertuig — en trokken ze het er doodleuk uit omdat die nog te repareren zou zijn. “We zullen deze oorlog winnen. Vervolgens zullen we onze regering opschonen”, zo somt Kukuruza de prioriteiten op.
Al eerder liep het dorp onder water
Het niet voor het eerst dat Demidiv prijs werd gegeven aan het water, onthult Volodimir Kostoetsjenko (49). Hij komt aangelopen met een houten bootje onder zijn arm, want “als er water is, moet je hier kunnen vissen”. Het vaartuig, meer dan een eeuw oud, werd vervaardigd door zijn overgrootvader, vertelt hij. Die bracht melk, vers van de koe, per boot naar Kiev.
Toen het Sovjet-regime in 1963 de Waterkrachtcentrale van Kiev bouwde, veranderde de Dnjepr in een stuwmeer. Het toenmalige dorp verdween onder water. “Wij zijn nakomelingen van vluchtelingen”, aldus Kostoetsjenko, die beweert dat het huis van zijn overgrootvader te bezoeken is door het stuwmeer in te duiken.
Net als toen hadden de bewoners ook nu geen keus: het dorp werd zonder aankondiging onder water gezet. “De dam werd opgeblazen, wij bleven hier achter”, aldus Kostoetsjenko. Het auto-reparatiebedrijf dat hij samen met zijn zoons runt, begon juist wat klandizie begon te krijgen.
Toch werd Demidiv dankzij het water het lot van Boetsja bespaard, zegt hij. De Russen verloren hun interesse voor het dorp en trokken met een omweg richting Kiev. “Daar schoten ze lukraak mensen dood.”
Het waterprobleem blijft
Terugkeren zullen de Russen niet, gelooft Volodimir Kostoetsjenko, weer in zijn rol als amateur-historicus kruipend. Al in het begin van de veertiende eeuw was de Irpin-rivier een onneembare horde om het Vorstendom Kiev te onderwerpen. Het leger zal de sluis dan ook niet repareren, weet de visser, om de verdedigingslinie van de hoofdstad in stand te houden.
Dat betekent dat het waterprobleem voor Demidiv blijft. “We zullen moeten blijven pompen, pompen, pompen”, grijnst hij. Om vervolgens in het bootje van zijn overgrootvader te stappen en tussen het riet te verdwijnen.
Lees ook:
Van Oost naar West-Oekraïne, een reisverslag van drie maanden oorlog: ‘Helden sterven niet’
Drie maanden geleden, op 24 februari 2020, begonnen de Russen hun grootschalige invasie van Oekraïne. Correspondent Michiel Driebergen reisde van het oosten naar het westen van het land, en sprak met de mensen die hij tegenkwam over hun oorlogservaringen.