Direct naar artikelinhoud
Filmrecensie

Crimes of the Future is vintage Cronenberg: eindelijk een kanshebber voor de Gouden Palm

Op het filmfestival van Cannes stond de afgelopen dagen in meerdere films de kwetsbaarheid van het menselijk lichaam centraal.

Léa Seydoux en Viggo Mortensen in de 'body horror' Crimes of the Future, de eerste film van David Cronenberg in acht jaar tijd.Beeld Nikos Nikolopoulos

Soms voelt het alsof de festivalprogrammeurs een beetje met je spelen. Alsof ze je thema’s op een presenteerblaadje aanreiken, door bepaalde films dicht bij elkaar te plaatsen in het programma. Bijvoorbeeld door de dag die zou eindigen met de wereldpremière van Crimes of the Future, de nieuwe film van David Cronenberg, te laten openen met De humani corporis fabrica.

In de experimentele documentaire, vernoemd naar een anatomieboek van Andreas Vesalius uit 1563, verbeelden filmmakers Lucien Castaing-Taylor en Véréna Paravel het menselijk lichaam als een bijna abstract landschap. Ze filmden bij operaties in verschillende Parijse ziekenhuizen, en gebruikten veelvuldig de beelden die de artsen binnen in het lichaam maken, met kleine camera’s die met hun instrumenten mee naar binnen worden gestuurd.

Castaing-Taylor en Paravel maakten eerder de overdonderend zintuiglijke documentaire Leviathan over de zeevisserij. Ook De humani corporis fabrica levert een bijna fysieke ervaring op, door zijn intieme vermenging van walgelijkheid en schoonheid. Het zet aan tot denken over de kwetsbaarheid, maar ook de plooibaarheid van het menselijk lichaam.

Geen remake

Koren op de molen van de Canadese grootmeester David Cronenberg, die al ruim vijftig jaar films maakt rond diezelfde thematiek. Crimes of the Future, de eerste film in acht jaar van de inmiddels 79 jaar oude filmmaker, is een terugkeer naar de ‘body horror’ van zijn vroegste werk – de film draagt zelfs dezelfde titel als zijn tweede film, uit 1970.

De nieuwe film is geen remake of vervolg – de twee films hebben niet direct met elkaar te maken, maar onderzoeken dezelfde thema’s. Het groezelige toekomstbeeld dat de film schetst, is vintage Cronenberg. Omdat de mens totaal afgestompt is geraakt, is pijn hier schaars, en dus gewild. En bij sommige mensen groeien spontaan nieuwe, nooit eerder geziene organen, waarvan de werking en functie onduidelijk zijn.

Hoofdpersoon Saul (Viggo Mortensen) is zo’n mens. Met zijn partner Caprice (Léa Seydoux) maakt hij kunst van zijn nieuwe organen: zij tatoeëert ze terwijl ze nog in zijn lichaam zitten, en snijdt ze daar vervolgens uit in operatieperformances. In handen van Cronenberg, niet alleen een enerverend fysieke filmmaker maar ook een prikkelend filosoof, leidt het tot diepe, existentiële overdenkingen.

Felle voor- en tegenstanders 

Crimes of the Future was de eerste film in de tot nu toe wat teleurstellende competitie waar je de zaal uit stapte met het idee een Gouden Palm-winnaar te hebben gezien. Ook Holy Spider van de Iraans-Zweedse regisseur Ali Abbasi is een outsider voor die hoofdprijs, al is dit seriemoordenaarsdrama minder complex dan Cronenbergs filmtraktaat. De film wist in ieder geval de tongen los te maken, met felle voor- en tegenstanders.

De op feiten gebaseerde thriller speelt in 2000 in de Iraanse heilige stad Mashhad. Daar gaat Saeed (Mehdi Bajestani), gevoed door religieus extremisme, ’s nachts de straat op om prostituees op te pikken en te vermoorden. De film volgt niet alleen de moordenaar, maar vooral ook journaliste Rahimi (Zar Amir-Ebrahimi). Zij bijt zich in de zaak vast, maar botst op diepgewortelde misogynie en een maatschappelijke onverschilligheid over het lot van de vrouwen van lichte zeden die Saeed ombrengt.

Abbasi, die in 2018 in Cannes verraste met de moderne mythe Gräns, maakt er een solide thriller van. Binnen het genre van de seriemoordenaarsfilm doet hij weinig verrassends. Maar door dat geijkte verhaalverloop in te bedden in de Iraanse context, weet hij alsnog een film te maken die soms onverwachte wegen inslaat.

Toch is het te hopen dat er in de eindsprint richting de prijsuitreiking komende zaterdag nog een film opduikt die écht weet te verrassen. Want dat is wat deze editie van Cannes tot nu toe ontbeert.