Welke boeken, docu’s en podcasts over de oorlog in Oekraïne zijn de moeite waard?

Tips Voor wie meer context wil bij de oorlog in Oekraïne zijn er talloze boeken, films, documentaires en podcasts te vinden. NRC geeft tips.

Foto Yasuyoshi CHIBA / AFP
Gids

Van podcast Voordat de Bom valt van Tonny Media tot het boek We moeten het even over Poetin hebben van Mark Galeotti en de Biennale van Venetië: in deze gids zetten we de lees-, kijk- en luistertips van onze redacteuren bij de oorlog in Oekraïne op een rij.

Update 21 februari 2023: sinds de publicatie van deze gids zijn tal van nieuwe boeken, podcasts en documentaires verschenen over de oorlog in Oekraïne. Welke de moeite waard zijn, vind je in deze nieuwe gids.

Boeken over Poetin, Rusland en Oekraïne

Mark Galeotti | We moeten het even over Poetin hebben

Er doen behoorlijk wat westerse mythes de ronde over de Russische leider. Tijd voor wat opheldering: vanaf het jaar 2000 redeneert Britse Ruslandkenner Mark Galeotti terug naar het nu, om te duiden hoe Poetin denkt en handelt. In het compacte We moeten het even over Poetin hebben biedt Galeotti een ander perspectief op de mythes. Hij verklaart daarbij hoe de recente politieke denkwijzen van Poetin in elkaar steken: een aanrader voor degenen die willen weten wat er speelt in het hoofd van Poetin. Uitgegeven door Prometheus.

Marc Jansen | Grensland: Een geschiedenis van Oekraïne

Eeuwenlang lag Oekraïne in de schokzone waar de grote mogendheden van Oost-Europa met elkaar in botsing kwamen, met de huidige oorlog als recentste voorbeeld. In 2015 verscheen de eerste versie van Grensland: Een geschiedenis van Oekraïne, in 2017 volgde de uitgebreide en herziene versie en vandaag de dag is het boek opnieuw relevant. In het boek wordt uit de doeken gedaan hoe het land zich gevormd heeft ondanks alle onrust, in de breedste zin van het woord. Uitgegeven door Van Oorschot.

Hubert Smeets | De wraak van Poetin

Oud-Ruslandcorrespondent Hubert Smeets laat in zijn boek uit 2015 zien hoe Rusland sinds Poetin aan de macht is zich steeds verder heeft afgekeerd van het Westen. De wraak van Poetin is een vlijmscherpe en tegelijkertijd ontnuchterende analyse van de complexe situatie die is ontstaan sinds de Russische annexatie van de Krim en het gewapende conflict in Oost-Oekraïne. Daarmee is het vooral geschikt voor degenen die meer verdieping willen bij de context van de oorlog. Uitgegeven door Prometheus.

Michel Krielaars | Oorlog met Rusland

Een veelgehoord, politiek kritiekpunt op de oorlog in Oekraïne, is dat men in West-Europa de oorlog had moeten zien aankomen. Michel Krielaars, oud-correspondent en Ruslandhistoricus, illustreert het hoe en waarom daarvan. Hij begint bij de val van de Berlijnse Muur in 1989 en werkt toe naar het heden: in 90 bladzijden geeft dit boek een helder overzicht van de weg naar de oorlog. Uitgegeven door Uitgeverij Pluim.

Documentaires die Zelensky en Poetin profileren

Foto’s AP Photo/Getty Images/AFP (Bewerking NRC)

Zelensky: President in oorlogstijd | NPO

De Oekraïense president Volodymyr Zelensky heeft, zoals velen inmiddels weten, een bijzondere carrière gehad: voor zijn presidentschap had hij de hoofdrol in de satirische tv-serie Servant of the People. De Duitse documentaire Zelensky: President in oorlogstijd beschrijft hoe hij na het succes van een tv-serie plotseling écht president werd. Vooral interessant: het portret besteedt speciaal aandacht aan Zelensky’s handige gebruik van zijn imago als oorlogsheld op sociale media.

Putin: A Russian Spy Story | NPO

Ook Vladimir Putin heeft de nodige ervaring opgedaan voor hij president werd. In deze driedelige documentaire zie je hoe hij zijn ervaringen bij de geheime dienst gebruikt om het land te leiden en de strijd aan te gaan met de oppositie. Het is een mooie biografie van de ‘droge, humorloze, kleine vechtersbaas’ die in Sint-Petersburg in armoede opgroeide, hoe hij gered werd van de straat door zijn talent voor judo en hoe hij zich vervolgens manifesteerde binnen de Russische politiek. Deze docu geeft inzicht in hoe Poetin de man werd die hij nu is.

Podcasts over de oorlog in Oekraïne

The Rachman Review | Financial Times

“That was frightening as hell”: Ukrainian MP on working in a warzone
Deze podcast luister je ook in onze app

Nog voor het uitbreken van de oorlog in Oekraïne leek de interesse in geopolitieke kwesties te groeien. Een podcast die dat uitstekend belichaamt en regelmatig afleveringen maakt over de oorlog in Oekraïne, is The Rachman Review. Onlangs vertelde een Oekraïense politicus hoe het parlement tijdens de belegering van Kiev toch bleef doorwerken. Presentator is Gideon Rachman, columnist en chef van de buitenlandredactie van de Financial Times. Een aanrader voor wie meer wil horen over politieke verhoudingen, die ondanks de dreigingen toch zonnig gebracht worden door Rachman.

Voordat de bom valt | Tonny Media

Voordat de Bom Valt is een sober ingerichte podcast: Jelle Brandt Corstius voor een microfoon, iedere dag, met een analyse over de oorlog in Oekraïne vanuit zijn kennis over Rusland. Hij bekijkt de reactie van de Russische bevolking en probeert huidige ontwikkelingen te verklaren vanuit de geschiedenis van Rusland en de Sovjet-Unie. Brandt Corstius vertelt over artikelen die hij in de Russische media voorbij ziet komen, uit Kremlinpropaganda of een enkele onafhankelijke maar zeer gecensureerde krant. Daarmee is Voordat de Bom Valt dus ook een aanrader voor mensen die geïnteresseerd zijn in hoe ze in Rusland met de media omgaan.

Ukrainecast | BBC

In een razend tempo werd er toen de oorlog begon bij de BBC een podcast uit de grond gestampt, met hetzelfde format als de Newscast. Een dagelijkse podcast om verslag te doen van de ontwikkelingen in Oekraïne. Waar in het begin vooral stilgestaan werd bij de impact op de bevolking en de manier waarop Poetins oorlogsvoering Europa verraste, wordt er inmiddels veel ingezoomd op specifieke gebeurtenissen en de impact daarvan. Aanrader voor degenen die net zijn gestopt met de dagelijkse Oekraïne-nieuwsstroom en meer diepgang zoeken.

Series: Zelensky als comedyster en de Chernobyl-ramp

Zelensky maait het Oekraïense parlement neer in Servant of the People Screenshot uit de serie Servant of the People

Servant of the People | Netflix

Dit is de serie waaraan we eerder refereerden: deze Oekraïense comedyserie maakte een ster van Zelensky. Hij speelt een geschiedenisleraar die plotseling president wordt en een frisse wind door zijn corrupte land laat waaien. Goed idee, dachten de kiezers, en ze verkozen Zelensky na het laatste seizoen tot échte president. Een aanrader om een vermakelijk kijkje in de overtuigingen van Zelensky te krijgen.

Chernobyl | HBO Max

Voor wie meer wil weten over hoe de Sovjets in de jaren 80 van de vorige eeuw dachten, en hoe in het huidige Rusland nog steeds kan lopen, is Chernobyl een aanrader. Deze spannende vijfdelige serie over de ramp met de bekende Oekraïense kerncentrale in 1986, geeft een ontluisterend beeld van de blunders, de leugens en het cynische gekonkel van het Sovjetregime.

Luister naar muziek uit Oekraïne en Rusland

Kalush Orchestra - Stefania

De strijdlustige folk-rap van Kalush Orchestra won het Songfestival met het nummer Stefania. Het ging over de moeder van rapper Psiuk, maar toen de oorlog begon kreeg het een diepere betekenis: het werd een ode aan het moederland. „We worden iedere morgen wakker met de vraag of onze familie en vrienden nog leven”, zeiden ze tegen NRC voor het Songfestival.

Oxxxymiron - liefdadigheidsconcert

Een Rus? Jazeker, een van de bekendste rappers van Rusland, Miron Janovitsj Fjodorov, brak meteen zijn tour door Rusland af toen Poetin Oekraïne binnenviel. Hij organiseert een serie liefdadigheidsconcerten, ‘Russians Against War’ (RAW), onder meer in Istanbul, Berlijn en Londen, en roept zijn Russische fans op zich tegen de misinformatie van hun overheid te keren. Zijn laatste concert, in Berlijn, staat in z’n geheel op YouTube.

Valentyn Silvestrov - vijf werken

De belangrijkste componist van Oekraïne ontvluchtte zijn geboortestad Kiev na de invasie. Hij overleefde het Sovjettijdperk, toen de instanties zijn werk censureerden of negeerden. Nu vond hij asiel in Berlijn, met zijn dochter en kleindochter. Zijn verstilde werken klinken nu overal ter wereld als herinnering aan menselijke waarden.

Volgtips op Twitter bij de oorlog in Oekraïne

  • Julian Röpke - journalist bij Duitse krant Bild. Pro-Oekraïens, maar geeft objectieve informatie. Thuis in het analyseren van technische, openbare bronnen, maar presenteert deze begrijpelijk.
  • Ostint-account - ‘open source intelligence’-account, waar op basis van openbare bronnen analyses gegeven worden die de gewone burger een idee geven van de manier waarop de oorlog zich ontwikkelt.
  • Olga Tokariuk - onafhankelijk journalist, onder meer voor Hromadske, een onafhankelijk, Oekraïens mediamerk. Tevens onderzoeker in desinformatie. Deelt zowel actualiteiten als onderzoeken.
  • Oksans Opstapchuk - politicoloog uit Oekraïne, ze deelt met name beelden en verhalen van ooggetuigen van de oorlog.
  • Sergej Radchenko - internationaal gerenommeerde historicus met als specialisatie de Koude Oorlog en de tijd daarna. Deelt veel eigen zienswijzen op de oorlog in Oekraïne.
  • Rob Lee - militair analist uit het Verenigd Koninkrijk, gefocust op het Russische verdedigingsbeleid.
  • Alex Kokcharov - politiek analist uit het Verenigd Koninkrijk, gespecialiseerd in de spanningen in onder andere Rusland, Oekraïne en de Baltische staten.