Klaver en Kuiken tasten de grenzen van de linkse samenwerking af: ‘Het mag ook schuren’

De aanwezigen in de zaal hadden meer vragen dan de tijd het in poppodium Luxor Live in Arnhem toe liet. Is de PvdA net als GroenLinks eigenlijk voor een basisinkomen? Als dat helpt om ongelijkheid te bestrijden is Kuiken niet principieel tegen. Hoe staat GroenLinks tegenover vakbonden? Dat zit volgens Klaver wel goed, sterker, de vakbonden mogen als het aan hem ligt harder actievoeren. Is de PvdA wel groen genoeg? Ja, verzekert Klaver zijn partijgenoten. ‘Groen en rood zijn met elkaar verbonden, want de uitbuiting van de aarde komt voort uit het kapitalisme, een systeem dat winst boven het welzijn van mensen stelt.’

‘Het gaat ergens om’ 

Het is niet de eerste keer dat de fractievoorzitters van de PvdA en GroenLinks samen het podium delen om met de leden van beide achterbannen in gesprek te gaan. In 2020 klommen Asscher (PvdA) en Klaver (GroenLinks) het podium in de Tolhuistuin op om met Lilian Marijnissen de linkse krachten te bundelen tegen het toenmalig kabinet Rutte III. Maar van een betekenisvol links blok wilde het daarna niet komen. ‘Nu gaat het ergens om’, zegt Klaver.

Waar decennialang geschreven, gediscussieerd en geruzied is over samenwerking en fusies, is de vrijblijvendheid er af. Wat in de formatie begon als een inzet om elkaar als twee linkse partijen niet uit elkaar te laten spelen, heeft in de afgelopen maanden geleid tot een nauwere samenwerking van de fracties in de Tweede Kamer. Nu is het tijd voor de volgende stap: na de Eerste Kamerverkiezingen moeten de partijen samen één senaatsfractie vormen. Om het progressieve geluid, in een steeds verder gefragmenteerd politiek landschap en de schamele 18 Kamerzetels die GroenLinks en PvdA nu hebben, een stem van formaat de bieden tasten Klaver en Kuiken af hoe ver de achterbannen bereid zijn te gaan.

Bij GroenLinks mogen de leden van 2 juni tot 10 juni zich middels een referendum uitspreken over de vraag of zij het wenselijk dat GroenLinks en de PvdA in 2023 een gezamenlijke Eerste Kamerfractie vormen. Bij de PvdA stemmen de sociaaldemocraten op hun congres op 11 juni over een bundeling van de krachten.

Het linkse verhaal

‘Samen een fractie is wel iets fundamenteels: je stemt als een blok. Sommige leden zullen dat te spannend vinden’, zegt Kuiken tegen de zaal. Hoewel het applaus voor de voorstanders van samenwerking geregeld en luid werd ingezet, klonk er ook kritiek. GroenLinkser Sabine Scharwachter behoort tot het kamp dat tegen een fusie is. Samen een vuist tegen het rechtse blok maken is volgens haar het probleem niet. ‘De roze olifant is dat links het de afgelopen jaren zo slecht heeft gedaan door een gebrek aan links leiderschap en aan een echt links verhaal. Dus wat doen we hier?’

Ook de aanwezigen die voor nauwere samenwerking zijn, zijn zoekende naar een duidelijker links verhaal. Het moet gaan om ‘het disfunctioneren van de overheid’, vindt een van de aanwezigen. Links moet af zien te komen van het imago dat progressieve plannen niet te betalen zijn. Volgens Kuiken zijn linkse partijen de afgelopen jaren er inderdaad onvoldoende in geslaagd om rechts van een tegengeluid te voorzien. ‘Altijd als we denken dat we het goede verhaal hebben, worden we rechts ingehaald. Om dat ze met meer zijn, omdat ze slimmer zijn.’ Het antwoord volgens Klaver: ‘We moeten nog onbeschaamder links durven zijn.’

Zorgen in de zaal over de samensmelting tot één linkse partij, zijn volgens Klaver niet nodig. ‘Het gaat niet om een fusie.’ Tegelijkertijd vindt hij dat de tijd van praten over samenwerking voorbij is en er serieus verkend moet of verenigde linkse krachten een serieus alternatief kunnen vormen. Stap voor stap en in samenspraak met de leden. Een gezamenlijke fractie in de Eerste Kamer kan als eerste formele stap dienen als een testcase: lukt het PvdA en GroenLinks in 2023 met een gezamenlijke fractie de grootste te worden? En moet een eventueel succes herhaald worden met één gezamenlijke Tweede Kamerlijst?

Ook Kuiken is ervan overtuigd dat GroenLinks en PvdA de krachten moeten bundelen, maar of dat betekent dat de PvdA samen met Groenlinks een fractie gaat vormen na de Eerste Kamerverkiezingen, weet Kuiken nog niet. ‘Hoe die samenwerking eruit gaat zien, is aan het congres. Ik heb daar nu nog geen oordeel over, daar gaan we eerst het gesprek met de leden over aan.’

De komende weken zoeken Klaver en Kuiken hun achterbannen in het land op om net als maandagavond uit te leggen waarom samenwerking nodig is en te luisteren. Voor zowel Kuiken als Klaver smaakt de bijeenkomst naar meer. ‘We hebben afgelopen jaren nauwelijks discussie gevoerd’, zegt Kuiken. ‘Dat het mag dus schuren, dat doet het ook thuis in je gezin of in je vriendengroep. Ook in een progressieve beweging. We hoeven het niet overal samen over eens te zijn. Maar samenwerking is wel nodig als we verandering teweeg willen brengen.’