Direct naar artikelinhoud
De corona-besluitvorming schuurt aan alle kanten
ColumnBart Zuidervaart

De corona-besluitvorming schuurt aan alle kanten

Verfrissend is het optreden van Ernst Kuipers als zorgminister. Her en der verschenen hoopvolle recensies van de jongste coronapersconferentie. Helder verhaal, niet te lang. De onbegrijpelijke metaforen had hij bij zijn voorganger gelaten. In plaats daarvan zei Kuipers: “We moeten leren leven met dit virus”. De eerlijke boodschap, eindelijk. De samenleving snakt ernaar.

Je zou bijna enthousiast worden. Maar laten we niet vergeten dat de corona-besluitvorming vanuit democratisch oogpunt rammelt. Dat deed het onder het vorige kabinet. En dat doet het vooralsnog ook onder het nieuwe kabinet.

Al twee jaar lang wordt de crisis volgens een vast patroon bestreden: de deskundigen, verzameld in het OMT, adviseren het kabinet over te nemen maatregelen. De ministers trekken zich terug in het Catshuis, zogenaamd om met de benen op tafel de opties door te nemen. De volgende dag neemt het kabinet besluiten, bespreekt dit met de burgemeesters en andere belanghebbenden, waarna de persconferentie volgt. Enkele dagen erna debatteert de Tweede Kamer over het politieke draagvlak voor het beleid.

Van het Catshuisoverleg verschijnen geen notulen

Deze opzet schuurt aan alle kanten. Het Catshuisoverleg is formeel geen ministerraad, er verschijnen geen notulen van. Toch worden daar wel degelijk de belangrijke besluiten genomen. Zo maakte toenmalig onderwijsminister Arie Slob op een zondagmiddag in januari 2021 in de tuin van Catshuis bekend dat de basisscholen en de kinderopvang weer open zouden gaan. Welke discussie daar binnen het kabinet aan voorafging, zullen we nooit weten.

De persconferentie zelf is vooral een manier voor de premier en de coronaminister om de nieuwe besluiten, over de hoofden van de journalisten heen, het miljoenenpubliek in te slingeren. Het kabinet houdt het advies van het OMT op dat moment nog geheim. Dat betekent dat de aanwezige pers niet weet op welke punten het beleid afwijkt van de adviezen en daar dus ook niet naar kan vragen. Rutte is herhaaldelijk verzocht het OMT-document van tevoren openbaar te maken. Hij weigert dat consequent.

Het debat in de Tweede Kamer vindt plaats op een moment dat het land al dagen in de ban is van de nieuwe besluiten. Niet zelden zijn de maatregelen reeds van kracht. De Kamer wordt op deze manier voor voldongen feiten gesteld.

Persconferentie pas na het Kamerdebat

De oppositie heeft hier, onder aanvoering van Lisa Westerveld van GroenLinks, al eerder tegen geprotesteerd. Tevergeefs. Haar motie om de persconferentie pas na het Kamerdebat te houden werd vorig jaar verworpen door de coalitiepartijen.

Het aantreden van een nieuw kabinet is een uitgelezen kans om de weeffouten te herstellen, zodat er sprake is van een fatsoenlijk democratisch proces. Dat betekent dat Rutte IV besluiten neemt in de ministerraad en vervolgens de Kamer op de hoogte brengt, met de adviezen van het OMT en andere instanties erbij. Daar debatteert de Kamer over. En pas daarna volgt de persconferentie.

Dit is niet iets kleins of louter procedureels. De Kamer verdient, gezien haar controlefunctie, een andere plek in de corona-besluitvorming. En de journalisten op de persconferentie hebben recht op alle belangrijke informatie om hun werk zo goed mogelijk te kunnen doen. Dat lijkt me niet te veel gevraagd.   

Bart Zuidervaart is chef van de redactie politiek. Hij schrijft wekelijks een column.