Dat de VS gastland is van een democratietop, is een beetje pijnlijk
Op zijn democratietop heeft Joe Biden vooral nederigheid te bieden. De VS is weliswaar gastland, maar staat in de democratische ranglijstjes niet meer aan de top.
Meer dan wat ook is president Joe Biden de anti-Trump. Toen hij in het voorjaar van 2020 in een artikel in het blad Foreign Policy uitlegde wat hij voor buitenlands beleid zou voeren als hij tot president werd gekozen, begon hij met een opsomming van wat de toenmalige president allemaal fout had gedaan. Het ergste, volgens Biden: “Hij keerde zich af van de democratische waarden die onze natie sterk maken en ons volk verenigen.”
Trumps ontkenning van zijn nederlaag bij de presidentsverkiezingen en de bestorming van het Capitool op 6 januari moesten toen nog komen.
Het haperen van het Amerikaanse systeem van zelfbestuur was niet alleen een binnenlands probleem, analyseerde Biden. “Democratie is ook de bron van onze macht. Het versterkt en vergroot onze leidende positie die ons veilig houdt in de wereld.”
Wereldwijde agenda
Biden zou de rechtsstraat en de democratie in eigen land weer op de been helpen, kondigde hij aan. Dat hield in het verbeteren van het onderwijs, het opheffen van de ongelijke behandeling van niet-witte Amerikanen in het strafrecht, en het terugdringen van de rol van geld in Amerikaanse verkiezingen. “Na het nemen van die essentiële stappen zal ik de andere democratische leiders in de wereld uitnodigen om het versterken van de democratie weer op de wereldwijde agenda te zetten.”
Die laatste belofte komt hij vandaag en morgen na. Maar van de voornemens die eraan vooraf gingen is nog niet veel terechtgekomen.
Dat was ook eigenlijk niet te verwachten, nog geen jaar na Bidens aantreden als president, maar evengoed is het pijnlijk: het gastland van de conferentie neemt in de rangschikking van toegang tot politieke rechten en burgerlijke vrijheden van denktank Freedom House geen toppositie meer in naast de meeste West-Europese landen, zoals tien jaar geleden, maar is de evenknie van Ghana, Argentinië en Polen.
Van de nood een deugd
De regering-Biden maakt van die nood een deugd door voor nederigheid te gaan. Afgelopen zomer instrueerde minister van buitenlandse zaken Antony Blinken zijn diplomaten er geen doekjes om te winden als het ging om wat er in de VS allemaal mis is op het gebied van democratie en mensenrechten. “We vragen niet meer van andere landen dan we vragen van onszelf.”
Amerikaanse diplomaten hadden gehoopt op de conferentie te kunnen pronken met een nieuwe Stemrechtwet. Die zou de Amerikaanse staten moeten voorschrijven hoe ze verkiezingen organiseren, en daarmee voorkomen dat een partij, of een bevolkingsgroep, wordt bevoordeeld.
Maar die wet is er nog niet door, en misschien gebeurt dat wel nooit. Hij wordt in de Senaat tegengehouden door de Republikeinen. Die beseffen dat die strenge nieuwe normen per saldo vooral aan hun macht zullen knagen.
Chaotisch Amerika ‘wordt alleen bij het stemmen even wakker’
De VS een democratie? Laat ze in Peking niet lachen. De democratietop was voor Chinese diplomaten en staatsmedia aanleiding om het Amerikaanse en het Chinese staatsbestel naast elkaar te leggen en te concluderen dat het eigen systeem toch echt beter is. “De VS zijn verre van een baken van democratie’ en hebben niets om zich over op de borst te kloppen, gezien de chaos in de Amerikaanse samenleving”, aldus het ministerie van buitenlandse zaken.
Viceminister van buitenlandse zaken Le Yucheng roemde de voortdurende betrokkenheid van Chinezen bij hun bestuur. “Dat is tenminste niet het soort democratie dat wakker wordt als er gestemd moet worden en daarna weer in slaap valt.”
Lees ook:
Hoe de Amerikaanse democratie haar weerbaarheid verloor
Autocratische leiders die de regels naar hun hand zetten krijgen ruim baan. Ook in zijn eigen land, ziet de Amerikaanse politicoloog Daniel Ziblatt.