Direct naar artikelinhoud
Nieuws

Politie screende telefoons van asielzoekers op banden met criminelen, tegen de privacywet in

De politie heeft telefoongegevens van asielzoekers jarenlang automatisch vergeleken met een database vol strafrechtelijke informatie. Zo hoopte de politie mensensmokkelaars en terroristen op te sporen. Toen dit tegen de wet bleek, is ze er mee gestopt.

Net aangekomen asielzoekers onderweg naar het aanmeldcentrum voor asielzoekers in het Groningse dorp Ter Apel.Beeld Remko de Waal / ANP

Dat bevestigt de politie na berichtgeving van NRC. Telefoons van asielzoekers werden handmatig bekeken en bij verdachte signalen − denk aan IS-trainingsfilmpjes of foto’s van wapens − leeggetrokken. Vervolgens legde de politie de gegevens automatisch naast een database met informatie over strafzaken, bijvoorbeeld om te zien of er nummers van veroordeelde mensensmokkelaars of andere criminelen in de contactlijst stonden. 

Vorige maand bleek tijdens een ‘gegevensbeschermingseffectbeoordeling’ dat deze methode niet aan de huidige privacywetgeving voldoet en stopte de politie ermee. Volgens een politiewoordvoerder is deze beoordeling een standaardprocedure en was er verder geen speciale aanleiding om de onderzoeksmethode onder de loep te nemen. De methode zou bij invoering in 2016 wel in overeenstemming zijn geweest met de wet. In 2018 werd de strenge Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) ingevoerd. 

Telefooncheck

De politie onderwerpt telefoons van asielzoekers overigens nog altijd aan een ‘handmatige check’, waarna ze bij verdachte signalen een onderzoek instelt. Alleen de automatische scan vindt niet langer plaats. Deze automatische scan, Athene gedoopt, werd volgens de politiewoordvoerder ingevoerd in de tijd dat er veel vluchtelingen uit IS-gebied naar Nederland kwamen. Indertijd was er sterke politieke druk om asielzoekers strenger te controleren, mede als gevolg van de aanslagen in Parijs, in 2015, die waren opgeëist door IS.

Overigens leverde Athene in 2021 weinig op: twintig keer leidde een scan tot een verdachte combinatie van signalen, maar van een strafrechtelijk onderzoek kwam het niet. Volgens de woordvoerder speelt waarschijnlijk mee dat het ingewikkeld is om voldoende concrete aanknopingspunten te vinden om smokkelaars te vervolgen. ‘Dat betekent niet dat er niks aan de hand was.’ Of het systeem voor 2021 meer opleverde kan de politie niet zeggen, omdat ‘gegevens van daarvoor worden vernietigd’.

De Raad van State constateerde afgelopen juni een gebrek aan regelgeving voor het verzamelen, gebruiken en bewaren van gegevens uit laptops en telefoons van asielzoekers. Het adviesorgaan meende dat er wettelijke waarborgen nodig zijn, omdat hiermee ‘diep kan worden ingegrepen in iemands persoonlijk leven’. Het demissionaire kabinet heeft hier nog niets mee gedaan.