Direct naar artikelinhoud
Analyse

Met volle stadions en volle bekers bier misdragen voetbalsupporters zich meer dan voorheen

De openingsmaanden van het betaaldvoetbalseizoen worden gekenmerkt door supportersgeweld en ander wangedrag op en rond de tribunes. De KNVB telt veel meer incidenten dan in voorgaande seizoenen. ‘Supporters moeten hun opgekropte frustraties afreageren.’

Aanhangers van voetbalclub NEC belagen een politieauto na het duel met Vitesse.Beeld ANP

In de eerste acht speelronden in het betaald voetbal zijn er al 45 tuchtzaken vanwege wangedrag door voetbalsupporters. In die gevallen onderzoekt de KNVB of clubs wel genoeg hebben gedaan om misdragingen te voorkomen. Ter vergelijking:  doorgaans zijn er maximaal negentig tuchtzaken in een geheel seizoen. Ook hebben nu al driehonderd supporters een stadionverbod gekregen, meldde de KNVB maandag. In een normaal seizoen zijn dat er in totaal zo’n zeshonderd.

Dat staaft het gevoel dat eenieder die op zondagavond trouw inschakelt voor Studio Sport al langer moet hebben: dat incidenten op en rond de vaderlandse voetbaltribunes het eredivisievoetbal beginnen te domineren. 

Scheidsrechters hebben al meerdere wedstrijden moeten stilleggen nadat supporters de inhoud van hun plastic bierglas over spelers van de tegenstander hadden gemikt. Voetbalstadions zijn volgens de KNVB meer dan voorheen een decor van spandoeken en spreekkoren die niet door de beugel kunnen.

Gelderse derby

En dan is het afgelopen voetbalweekend nog niet eens meegenomen, toen NEC en Vitesse elkaar troffen in de eerste Gelderse derby in vier jaar tijd. Twee weken geleden drapeerden Vitesse-fans slachtafval op de plek waar een fanatieke NEC-fan in 2015 verongelukte. Zaterdagnacht werd bij een Arnhems pompstation een jongen van 18 zwaargewond aangetroffen, vermoedelijk het gevolg van een gevecht tussen de twee clubs met hakbijlen. Rond de wedstrijd zondag raakten meerdere fans slaags met de politie. 

Bij aanvang van de wedstrijd rolden spandoeken met de tekst ‘PURE HAAT’ van de tribune. NEC-directeur Wilco van Schaik sprak in een videoboodschap zijn excuses uit voor de spandoeken, de KNVB gaat in tuchtzaak nummer 46 onderzoeken hoe het doek het stadion is binnengekomen. Na de wedstrijd werden verslaggevers dusdanig belaagd dat Omroep Gelderland besloot geen verslag meer te doen van voetbalwedstrijden

Gelderse derby
Beeld ANP

Uitlaatklep

In een gezamenlijke verklaring spreken de KNVB, alle clubs, de profcompetities en supportersverenigingkoepel Supporterscollectief maandag hun afkeur uit over de incidenten. ‘Dit zijn zaken waar geen weldenkend mens iets mee te maken wil hebben.’ 

De situatie op de Nederlandse velden is geen uitzondering. Ook in België zijn meer stadionverboden uitgeschreven dan ooit tevoren. Een fan van Manchester City (63) werd dinsdagavond na de Champions League-wedstrijd tegen Club Brugge op een parkeerplaats in het Belgische Drongen aangevallen door Brugge-fans en verkeert in levensgevaar. 

Supporters van Nice gingen in augustus op het veld op de vuist met Olympique Marseille-spelers. Zelfs in het vaak geprezen Engeland, dat als bakermat van het hooliganisme met een strenge voetbalwet de stadions weer veilig kreeg, zijn zorgen over supportersmisdragingen

Bier gooien

‘Je ziet vaker dat supportersgeweld in golven komt’, zegt Ramon Spaaij, socioloog aan de Victoria Universiteit (Melbourne) en de UvA, die onderzoek deed naar supportersgeweld. ‘Supporters zien bepaalde gedragingen, zoals dat bier gooien, en nemen het over.’ De KNVB denkt dat de coronamaatregelen die supporters anderhalf jaar hebben beperkt een rol spelen. ‘Het lijkt erop dat supporters opgekropte frustraties moeten afreageren’, aldus een woordvoerder.

Ook Spaaij denkt dat de incidenten niet los te zien zijn van coronamaatregelen. ‘Door corona waren er veel gedragsbeperkingen en het sociaal leven van veel supporters stond op een heel laag pitje. Nu krijgen ze veel vrijheden terug en is het opnieuw zoeken naar een evenwicht om daarmee om te gaan. Het voetbal is daarbij een spiegel van de samenleving. Het is alsof we vergeten zijn welke gedragsregels gelden.’ 

Het supportersgeweld is een uiting van emoties die ook zichtbaar waren bij de avondklokrellen afgelopen winter, of de overlast van losbandige jongeren deze zomer. ‘Mensen konden anderhalf jaar lang hun behoefte om emoties te ervaren en te uiten niet bevredigen’, zegt massapsycholoog Jan Derksen. ‘Die emoties worden opgeslagen en komen als het weer kan van heel diep naar buiten in de vorm van agressie.’

De Duits-Engelse socioloog Norbert Elias omschreef in Het civilisatieproces in 1939 hoe uitingen van agressie door de beschaving en het geweldsmonopolie van de overheid grotendeels uit het openbaar verdwenen. In plaats daarvan worden agressieve emoties ‘geuit’ door bijvoorbeeld naar bokswedstrijden en andere sportevenementen te kijken. ‘Wij blijven humane zoogdieren die primaire emoties hebben en kwijt moeten’, zegt Derksen. ‘En voetbal drijft bij uitstek op agressie en competitie.’

‘Voetbalstadions hebben een belangrijke sociale functie, daar kun je je uiten op een manier die op je werk niet kan’, zegt Spaaij. ‘Daar horen collectieve rituelen bij, het bier gooien wordt haast een nieuw ritueel dat steeds terugkeert.’

Oplossingen

Het Franse ministerie van Binnenlandse Zaken heeft bij Marseille-PSG van komende zondag uitsupporters verboden. Zo’n verbod is in Nederland misschien ook wel noodzakelijk, zei Roderik van Veelen, voorzitter van de Supportersvereniging Vitesse maandag in de Gelderlander. De KNVB gaat deze week met de clubs en supporters om de tafel om tot een collectieve aanpak van bijvoorbeeld het bier gooien te komen. De KNVB hoopt dat de incidenten een tijdelijke oprisping zijn.

Massapsycholoog Derksen denkt van niet. ‘Mensen hebben nog zoveel frustratie, het duurt ook anderhalf jaar om die eruit te krijgen. En als er wordt gereageerd met onderdrukking, duurt het nog langer.’ Hij adviseert de KNVB en overheden met creatieve ideeën te komen. ‘In Scandinavië en de Baltische Staten komt men op aangewezen veldjes bij elkaar om zich zonder wapens op elkaar uit te leven. Daarbij leren ze van hun agressie. En we moeten accepteren dat we allemaal agressie in ons hebben.’