Turks-Nederlandse rapper Murda zit vast in het land dat hem groot maakte

Het is zondagavond half acht als twee agenten van de antidrugseenheid de Turks-Nederlandse Önder Doğan, beter bekend onder zijn artiestennaam ‘Murda', opwachten nabij Sabiha Gökçen Airport in Istanbul. 

Op videobeelden in Turkse media is te zien hoe Doğan, eigenlijk op weg naar een optreden voor 2.500 toeschouwers, gedwee meeloopt en in een politiewagen wordt gezet. In plaats van op het podium brengt de rapper de nacht door in eenTurkse cel.

Zijn management stelt aanvankelijk dat hij nog wat werkverplichtingen heeft en daarom langer in Turkije blijft, maar niet veel later bevestigt het wat Turkse media al schreven: Doğan is op vrije voeten, maar mag in afwachting van zijn proces het land niet verlaten. Volgens de Turkse autoriteiten verheerlijkt hij drugsgebruik in zijn muziek. 

Zo is het land waar de rapper in recordtempo grote hoogten bereikte, ook de plek die hem voorlopig aan de grond houdt. Of zijn aangekondigde concerten in Duitsland kunnen doorgaan, is zeer de vraag.

Van Amsterdam naar Madrid 

Önder Doğan (1984) wordt geboren in Amsterdam-Noord en groeit naar eigen zeggen op als zoon van een gangstervader die ‘met één voet in de kunst en één voet op de straat’ staat. Als Doğan 10 jaar is, verhuist de familie naar Madrid, en vier jaar later naar Istanbul. 

In die periode wordt de basis gelegd voor de meertaligheid die zijn muziek kenmerkt. ‘Op de internationale school praat je Engels en daarbuiten de taal van het land. In Spanje was het Spaans, in Turkije praatten we Turks’, vertelde hij vorig jaar in een interview met deze krant.

Terug in Nederland om het vwo af te maken, debuteert hij in 2008 met de ep ‘Turkse Pizza’. Even ruikt hij aan landelijke bekendheid als hij de hoofdrol bemachtigt in de misdaadkomedie Gangsterboys (2010). Zijn personage Mahmut wil gangsterrapper worden, maar infiltreert uiteindelijk als politieinformant in een bende. 

Ondanks het succes van de film blijft een doorbraak uit. ‘Hij wilde credible, authentiek blijven. Desnoods maar geen muzikaal succes.  Dat is wat ik van hem herinner’, zegt Paul Ruven, regisseur van de film. 

‘Hij wilde inderdaad zijn eigen ding doen, maar wat hij deed werd nog niet opgepikt’, vertelt rapper en voormalig huisgenoot Willie Wartaal. ‘Hij was te vroeg, en te goed. Op zijn oude albums mixte hij ook al als enige Nederlands met Engels op een toffe manier.’ 

Superster in Turkije

Een samenwerking met de Turkse rapper Ezhel verandert alles. ‘Daardoor  wordt Murda in één klap een superster in Turkije’, zegt de Turkse hiphopkenner Kenan Behzat Sharpe. Hun nummer ‘Aya’ (2019) wordt in de eerste twee weken 50 miljoen keer beluisterd. 

Het is het begin van een zegetocht: inmiddels is Murda jurylid van O Ses Türkiye Rap, een rapversie van The Voice. ‘Meer mainstream dan dat wordt het niet’, concludeert Sharpe.

Murda’s muziek kenmerken zich door een combinatie van gevoelige liefdesliedjes en de welbekende ‘harde’ hiphopteksten over geld en vrouwen. Zo wisselt hij op zijn album ‘Baba’ (‘papa’) moeiteloos tussen een viering van vaderschap en opschepperij over zijn wagenpark.

Die combinatie verklaart zijn succes, denkt Sharpe. ‘De meeste Turkse rappers zijn ofwel van het artistieke, gevoeligere soort, ofwel van het hardere soort dat rapt over vrouwen, geld en faam. De combinatie van Murda is uniek. Hij is de Turkse Drake.’

Zijn succes verbaast Willie Wartaal allerminst. ‘Hij heeft altijd tegen mij gezegd dat hij van plan was door te breken in Europa’, vertelt hij. ‘Dat heeft ‘ie gewoon gedáán, hoewel hij lang werd afgeschreven, ook door mensen bij het muzieklabel. Ik ben fucking trots op hem, en denk dat dit nog maar het begin is.’ 

Turkstalige rap

Met zijn doorbraak behoort Doğan tot de eerste generatie Turkstalige hiphoppers die een stevige plek hebben veroverd. Turkstalige rap ontstond eind jaren tachtig in migrantenwijken in Berlijn, maar wist geen blijvende plek in de hitlijsten te veroveren. Net na de eeuwwisseling ontstond een levendige underground-scene, maar nu pas neemt het genre een grote vlucht: in 2020 was meer dan een kwart van de Top-50 nummers in Turkije rap, berekende Sharpe. 

Het breekijzer: de release van het album Müptezhel (slang voor ‘drugsgebruiker’) van Doğans muzikale partner Ezhel uit 2018. ‘Zelfs onder tv-reclames wordt nu rap gezet’, vertelt Sharpe. Die populariteit van rap valt niet altijd goed bij de autoriteiten in Ankara. In 2018 werden drie rappers, waaronder Ezhel, opgepakt voor de verheerlijking van drugsgebruik. Ezhel hing een gevangenisstraf van vijf jaar boven het hoofd, maar werd vrijgesproken en vertrok naar Duitsland.

Dit jaar nog werd de bedenker van het protestnummer “Boğaziçi Hür” (‘Boğaziçi is vrij’), een verwijzing naar de protesten op de Universiteit van Boğaziçi tegen de benoeming van een nieuwe rector door president Erdoğan, gearresteerd en kort daarna vrijgelaten.

In Murda’s geval lijkt het onwaarschijnlijk dat de arrestatie iets te maken heeft met zijn politieke opvattingen. ‘De politiek volg ik totaal niet, zowel in Nederland als Turkije, daar ben ik te druk voor’, stelde hij in het Volkskrant-interview. 

Zijn teksten gaan hooguit over marihuana en over niet luisteren naar politieagenten, vertelt Sharpe. ‘Hoe absurd het ook klinkt, de autoriteiten willen simpelweg niet dat drugs worden genoemd in liedteksten’.