Cijfers uithuisplaatsingen leggen opnieuw onmacht van kabinet bloot
Niet eerder werd het leed dat tienduizenden onschuldige burgers is aangedaan in de toeslagenaffaire, zo pijnlijk zichtbaar als met de cijfers over uithuisplaatsingen. Die werpen ook een schaduw over de kabinetsformatie.
Veel was er al bekend over de gevolgen van het toeslagenschandaal. De tienduizenden euro’s die ouders moesten terugbetalen, met diepe schulden tot gevolg, huisuitzettingen, scheidingen, zelfmoorden zelfs. Toch vestigt het bericht dat 1115 kinderen van toeslagenouders uit huis zijn geplaatst, sterker dan eerder de aandacht op het leed dat de overheid onschuldige burgers heeft aangedaan én op de machteloosheid van het demissionaire kabinet.
Dat zit hem in het concrete, hoge aantal. Liefst 1115 keer is een kind gescheiden van de ouders na ontspoord overheidsbeleid. Zo’n uithuisplaatsing heeft altijd grote gevolgen voor kind en ouder. Vaak keert het kind niet meer terug. Bovendien ligt het aantal waarschijnlijk nog hoger: het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), dat de cijfers maandag op de site plaatste, waar ze dinsdag werden opgemerkt, onderzocht alleen de uithuisplaatsingen tussen 2015 en 2021 – de kinderopvangtoeslagenaffaire gaat terug tot 2008.
Er zijn ook enkele kanttekeningen. Er valt geen direct causaal verband te leggen tussen het toeslagenschandaal en de uithuisplaatsingen. Alleen om schuldenproblemen wordt een kind niet uit huis geplaatst. Zoals advocaat Khadija Bozia, die een aantal gedupeerden bijstaat, gisteren in Trouw zei, komen de financiële zorgen vaak bovenop andere problemen. “Ik denk dat het zaken vooral heeft versneld.” Uit onderzoeken blijkt steeds weer dat mensen met schulden in de overlevingsstand schieten, waardoor zij onmogelijk de langetermijngevolgen van hun beslissingen kunnen overzien.
Geen persbericht, geen Kamerbrief
De CBS-cijfers leggen bovendien opnieuw bloot hoeveel moeite het demissionaire kabinet heeft om de regie te houden op de ontspoorde toeslagenaffaire en de tegemoetkoming van de ouders. Na meerdere verzoeken vanuit de Tweede Kamer vroeg het kabinet het CBS om het aantal uithuisplaatsingen in toeslagengezinnen op een rij te zetten. Toen het onderzoek klaar was, publiceerde het CBS dit, zoals gebruikelijk, op de website. Ditmaal alleen zonder persbericht, wat bij belangrijke maatschappelijke thema’s normaal wel gebeurt. Dat het onderzoek een dag op de CBS-site stond, zonder dat de ministeries van justitie of financiën hierop reageerden, is pijnlijk.
“Best heel bijzonder”, noemt het Kamerlid Pieter Omtzigt het dat er na de mediaberichting ook nu nog geen brief naar de Kamer is gestuurd. Het ministerie werkt nog aan een Kamerbrief.
Het is tekenend voor de toeslagenaffaire, waarin het kabinet keer op keer wordt verrast door nieuwe documenten of pijnlijke statistieken en onthullingen. Bijna wekelijks moet demissionair staatssecretaris Alexandra van Huffelen zich verantwoorden in de Tweede Kamer.
Ouders willen niet langer gehoord, maar geholpen worden
Schrijnender nog is dat van de ruim 47.000 getroffenen die zich hebben gemeld, nog maar tien procent een volledige tegemoetkoming heeft gehad. Het kabinet krijgt maar geen vat op de hersteloperatie.
Zo werpt het toeslagenschandaal ook een schaduw over een nieuw kabinet, waar VVD, D66, CDA en ChristenUnie over onderhandelen. Elke keer als het demissionaire kabinet zich moet verantwoorden over de ontspoorde fraudejacht, vragen gedupeerden en oppositiepartijen zich af waarom de partijen die Rutte III vormden een herkansing krijgen, terwijl dat vorige kabinet viel over de affaire.
Maandag liet informateur Wouter Koolmees weten dat getroffen ouders op gesprek komen bij de kabinetsformatie, zodat de onderhandelaars lessen kunnen trekken uit ‘gesprekken met levensechte voorbeelden’. De gedupeerden bezochten eerder de koning, premier Mark Rutte in het Torentje, en vorige week waren ze nog in de Tweede Kamer bij de vertoning van de documentaire Alleen tegen de staat. Daar zeiden ouders dat zij niet langer gehoord willen worden, maar dat zij nu eindelijk geholpen willen worden. Voorlopig zit dat er niet in. Van Huffelen erkende vorige week in de Kamer dat ook zij even geen uitweg meer ziet.
Lees ook:
‘De toeslagenaffaire is een schoolvoorbeeld van hoe de overheid niet met kinderen moet omgaan’
Tenminste 1115 kinderen wiens ouders slachtoffer werden van de toeslagenaffaire blijken in de afgelopen vijf jaar uit huis te zijn geplaatst. Volgens Kinderombudsman Margrite Kalverboer is geen moment stilgestaan bij het belang van de kinderen.