Klokkenluider die videobeelden van martelingen van Russische gevangenen liet uitlekken, vlucht naar Frankrijk
Een klokkenluider die een enorme hoeveelheid videobeelden van martelpraktijken in Russische gevangenissen liet uitlekken, is naar Parijs gevlucht. Op een van de video’s is te zien hoe bewakers een gevangene aan een seksuele marteling onderwerpen. De onthullingen hebben de autoriteiten ernstig in verlegenheid gebracht.
De klokkenluider, die uit veiligheidsoverwegingen alleen bij zijn voornaam Sergej wordt genoemd, liet een bom ontploffen toen hij eerder deze maand ruim veertig gigabyte aan videobeelden van martelingen in gevangenissen toespeelde aan de actiegroep. Op de beelden was onder meer te zien hoe een gevangene in een gevangenisziekenhuis in Saratov met een bezem wordt verkracht. Andere beelden laten zien hoe een gevangene wordt afgetuigd en verkracht door een bewaker.
Het blijkt dat Sergej zelf gevangen heeft gezeten in Saratov en daar ook slachtoffer was van martelingen. Kennelijk besloot hij daarvoor wraak te nemen, toen hij later op grond van zijn kennis als computerprogrammeur werd ingeschakeld om videobeelden van mishandelingen op te slaan. Op die manier kreeg hij niet alleen toegang tot het computersysteem van het detentiecentrum in Saratov, maar ook tot videobeelden uit andere kampen van het Russische gevangeniswezen FSIN.
De klokkenluider, die oorspronkelijk uit Belarus komt, vroeg volgens de actiegroep Gulagu.net afgelopen weekeinde na aankomst in Parijs politiek asiel aan. De groep, die zich al jaren inzet voor het lot van gevangenen in Rusland, hielp de klokkenluider te ontsnappen uit Rusland. Volgens de actiegroep zaten de politie en de veiligheidsdiensten al achter hem aan en zou zijn leven gevaar lopen als hij in hun handen zou zijn gevallen.
Meer beelden op komst
Als reactie op het uitlekken van de beelden beloofde het Russische ministerie van Justitie dat er beter toezicht zal worden gehouden op de behandeling van gevangenen. Het hoofd van het gevangeniswezen in de regio Saratov en de directeur van de instelling, plus een drietal medewerkers, werden onmiddellijk ontslagen.
Vladimir Osetsjkin, de leider van Gulagu.net die zelf ook naar Frankrijk is uitgeweken, omschreef het gevangenisziekenhuis in Saratov als een ‘echt concentratiekamp', waar bewakers verkleed als verplegers gevangenen martelden en seksueel misbruikten. Hij kondigde aan dat zijn website binnenkort nog meer beelden uit het videoarchief van het FSIN en de veiligheidsdienst FSB zal publiceren. Volgens hem zijn alleen al in drie detentiecentra in Saratov, Irkoetsk en Vladimir zeker tweehonderd gevangenen gemarteld.
Denis Golikov, een voormalige gevangene van een detentiecentrum in Irkoetsk, vertelde tegenover Gulagu.net dat hij deel uitmaakte van een groep van dertig gevangenen die als ‘razrabottsijiki’ oftewel ‘bewerkers’ werden ingezet om andere gevangenen te martelen. Op die manier moesten ze bekentenissen zien los te krijgen van verdachten die weigerden mee te werken met hun ondervragers. Als beloning voor hun werk kregen de ‘bewerkers’ volgens Golikov de garantie dat niemand hen zou aanraken. Ook zou de kampleiding een goed woordje voor hen doen bij de rechter.
Maar de martelpraktijken werden ook gebruikt om gevangenen af te persen. Vladimir Matoesjkejev, een zakenman die ook in Irkoetsk vastzat, vertelde dat ze hem met verkrachting en marteling bedreigden, tenzij hij zo’n 400 euro zou geven voor voedsel en spierversterkende middelen voor Golikov, volgens hem de ‘chef van de bewerkers’.
Autoriteiten in het nauw gebracht
Wie in een Russische gevangenis seksueel wordt misbruikt, komt daardoor meteen in de laagste klasse in de kamphiërarchie terecht. Het gevolg is dat die persoon dan vaak door andere gevangenen als seksslaaf wordt gezien of op zijn minst wordt ingezet voor onaangename klusjes, zoals het schoonmaken van de wc’s.
Gevangenen die het slachtoffer werden van verkrachtingen, moesten daarna een papier ondertekenen dat ze correct waren behandeld en geen klachten hadden. ‘Ze werden ook gechanteerd met het feit dat het misbruik op video was vastgelegd en dat ze anders de beelden zouden vrijgeven’, aldus Matoesjkevitsj. De zakenman vertelde dat hij zelf ook een jaar lang als ‘bewerker’ had meegedaan aan het martelen van gedetineerden in speciale cellen waar harde muziek werd afgespeeld om de kreten van pijn te maskeren.
Een man die vastzat in IK-15, een strafkamp in het Siberische Angarsk, vertelde dat een andere gevangene hem in opdracht van de kampleiding elektrische schokken toediende bij zijn genitaliën. Ze bonden hem ook vast en misbruikten hem seksueel met een stok. Op die manier probeerden ze hem te laten bekennen dat hij een hoofdrol had gespeeld in een opstand in het kamp, in april vorig jaar. Die affaire leidde tot een golf van martelingen in het kamp. ‘De bewakers verkrachtten hier mensen midden in de gevangenis’, vertelde een andere gevangene uit IK-15 tegenover de zender Radio Free Europe/Radio Liberty. ‘Puur uit wraak.’
Er wordt in Rusland al jaren geklaagd over martelingen in gevangenissen. Afranselingen met een knuppel of een zak over je hoofd worden niet eens tot de categorie martelingen gerekend, zeggen ex-gevangenen. Maar het komt maar weinig voor dat gevangenispersoneel voor de rechter wordt gebracht wegens martelpraktijken. Dit keer voelen de autoriteiten zich echter in het nauw gebracht doordat Gulagu.net zo’n enorme hoeveelheid videobeelden in handen heeft gekregen uit verschillende detentiecentra.
De ophef over de videobeelden heeft niet alleen tot verlegenheid bij de autoriteiten geleid, maar ook tot onrust onder de gevangenisbevolking in Rusland. Afgelopen vrijdag brak een opstand uit onder gevangenen in een strafkamp in Vladikavkaz, in het zuiden van Rusland. Volgens Osetsjkin braken de onlusten uit nadat bewakers de gevangenen met gummiknuppels waren begonnen te slaan. Er moesten uiteindelijk speciale eenheden aan te pas komen om de muiterij neer te slaan.
