Oekraïne voert strijd tegen oligarchen op, daags na mislukte aanslag op adviseur

Zelenski maakt in Oekraïne machtige vijanden met zijn campagne tegen corruptie. De nieuwe wet is zijn meest ambitieuze poging tot dusver om een eind te maken aan de invloed van steenrijke zakenlieden op de binnenlandse politiek en het rechtssysteem. ‘We zijn een land zonder oligarchen aan het bouwen’, zei hij deze zomer bij indiening van het wetsvoorstel.

De wet verbiedt oligarchen om politieke partijen te financieren en om deel te nemen aan privatiseringen. Ook moeten regeringsleden, topambtenaren en rechters al hun contacten met oligarchen voortaan vastleggen in een register. Oekraïense politieke partijen en de rechterlijke macht staan al decennia bekend om hun aansturing door oligarchen. Die hebben sinds schimmige privatiseringsdeals in de jaren negentig het grootste deel van de economie in handen.

Zelenski kreeg zijn wetsvoorstel door het parlement dankzij een meerderheid van Dienaar van het Volk, zijn partij die vernoemd is naar de tv-serie waarin oud-tv-komiek Zelenski een onderwijzer speelt die president wordt. Ook Golos (De Stem), een andere anti-establishmentpartij (opgericht door een rockzanger), steunde Zelenski’s wetsvoorstel.

Felle tegenstand

Felle tegenstand is er van traditionele partijen, waaronder die van oud-president Petro Porosjenko. Zijn invloed loopt gevaar door de wet. Die definieert oligarchen als individuen met aanzienlijke financiële middelen en macht binnen de media en/of politiek – Porosjenko leidt een oppositiepartij, heeft een eigen tv-zender en staat bekend om zijn snoepimperium. Porosjenko’s partij noemt de wet een poging van Zelenski om Porosjenko ‘te verwijderen als leider van de machtigste pro-Europese oppositiepartij en om diens politieke activiteiten te verbieden’.

Een andere oligarch die mogelijk macht verliest, is Ihor Kolomojski, een voormalige sponsor van Zelenski. Kolomojski stelde Zelenski een populaire tv-zender ter beschikking tijdens zijn presidentscampagne en probeert sindsdien om controle terug te krijgen over een genationaliseerde bank. Die poging is geblokkeerd door het Oekraïense parlement, maar het Internationaal Monetair Fonds en westerse regeringen willen dat Zelenski’s autoriteiten meer werk maken van een zoektocht naar miljarden euro’s die verdwenen zijn toen Kolomojski eigenaar was van de bank.

Zelenski’s regering zet sinds enkele maanden vaart achter zijn campagne tegen de oligarchen. Het Oekraïense anti-corruptiebureau voerde de eerste arrestaties uit in de zoektocht naar de verdwenen miljarden bij Kolomojski’s voormalige bank. Zelenski stelde sancties in tegen een pro-Russische oligarch en sloot drie van diens tv-zenders wegens verspreiding van Russische propaganda. Ook is een internationale commissie van juristen aangesteld die Oekraïense rechters op onafhankelijkheid gaat beoordelen – een van de leden is de Nederlandse advocaat Robert Hein Broekhuijsen, bekend als officier van justitie bij de vastgoedfraude.

Aanslag

De maatregelen brengen Zelenski op ramkoers met oligarchen. Zelenski’s team zegt er rekening mee te houden dat ontevredenheid over de nieuwe wet de reden is voor een aanslag op Sergej Sjefir, een topadviseur en goede vriend van de president. De auto van Sjefir werd dinsdag beschoten bij een dorp buiten Kiev. De kogels uit een machinegeweer verwondden Sjefirs chauffeur.

‘Ik weet nog niet wie hierachter zit’, zei Zelenski, die zijn bezoek aan het VN-hoofdkwartier in New York afbrak wegens de aanslag. ‘Maar mij een bericht sturen door mijn vriend te beschieten, is een teken van zwakte.’