Artsen waarschuwen voor risico’s van paracetamol bij zwangerschap
Paracetamol kan schade toebrengen aan het ongeboren kind, schrijven artsen. Deskundigen onderschrijven hun oproep om voorzichtig te zijn, maar achten een verband nog geenszins bewezen.
Zwangere vrouwen moeten terughoudend zijn met het slikken van paracetamol, zeggen artsen in het vakblad Nature Reviews. Volgens hen is de veelgebruikte pijnstiller niet zo onschuldig als veel mensen denken. Overmatig gebruik kan de lichamelijke en neurologische ontwikkeling van het kind verstoren. Vrouwen moeten aan het begin van een zwangerschap op deze risico’s worden gewezen en zouden alleen op doktersadvies paracetamol moeten nemen.
Pleidooi voor beperkt gebruik
De oproep komt van een groep Deense en Amerikaanse artsen en gezondheidswetenschappers. De bijwerkingen van paracetamol zijn nooit goed onderzocht, schrijven ze, maar de indirecte bewijzen dat het schadelijk kan zijn, stapelen zich op. Uit dierproeven en epidemiologisch onderzoek komt volgens hen naar voren dat het middel afwijkingen van de geslachtsorganen kan veroorzaken, zoals onvoldoende ingedaalde teelballen, en tot psychische stoornissen kan leiden zoals autisme en ADHD. Ze pleiten voor beperkt gebruik en gericht onderzoek naar de risico’s.
Veel mensen zien paracetamol niet als een geneesmiddel dat ook bijwerkingen heeft, zeiden de artsen eerder deze week op een persbijeenkomst. Je kunt het immers overal in grote verpakkingen kopen. Meer dan de helft van de zwangere vrouwen slikt wel eens paracetamol, en sommigen wel vaker, zo blijkt uit onderzoek. Misschien zijn de risico’s klein, maar met zulke aantallen kunnen ze volgens hen toch vele kinderen treffen.
Niet onder de indruk
Marcel Bouvy, hoogleraar farmaceutische patiëntenzorg aan de Universiteit Utrecht, is niet onder de indruk van de bewijsvoering. Het verbaast hem eigenlijk dat Nature dit artikel heeft geplaatst. Paracetamol is niet geheel onschuldig, zegt hij. Wie er heel veel van inneemt, kan zijn lever beschadigen. En chronische gebruikers krijgen last van hoofdpijn die door de paracetamol zelf wordt veroorzaakt. Terughoudendheid is altijd aan te raden.
Maar een risico voor het ongeboren kind? “We weten dat roken en alcohol schadelijk kunnen zijn. Maar paracetamol? Er is in het verleden veel onderzoek naar gedaan. Daar komt geen eenduidig beeld uit naar voren. Op basis daarvan kun je niet de link met autisme of ingedaalde zaadballen leggen. Maar je zadelt de vrouwen die een kind hebben gekregen met een van die aandoeningen wel op met een schuldgevoel.”
Ook Frans Russel, hoogleraar farmacologie en toxicologie aan het Radboudumc in Nijmegen, trekt de hardheid van de bewijsvoering in het Nature-artikel in twijfel. “Bij epidemiologische studies is het lastig onderscheid te maken tussen een verband en een oorzaak. Als de vrouw paracetamol slikt omdat ze hoofdpijn krijgt van de luchtvervuiling in haar stad en haar kind blijkt autistisch, komt dat dan door de paracetamol of door de vervuilde lucht?”
Onderzoek de veiligheid
De aangehaalde studies geven wat dat betreft geen uitsluitsel, zegt hij. Daarom ondersteunt hij de oproep om de veiligheid goed te onderzoeken. “Volg een groep zwangere vrouwen en houd bij hoeveel ze slikken, hoe lang en onder welke omstandigheden. Dan krijgen we de risico’s veel scherper in beeld. Maar als toxicoloog zie ik voorlopig geen bewezen mechanisme waarmee paracetamol de genoemde stoornissen zou kunnen veroorzaken.”
Het College ter beoordeling van geneesmiddelen (CBG) meldt dat paracetamol het veiligste middel tegen pijn en koorts is dat we hebben. Bovendien, benadrukt CBG-voorzitter Ton de Boer, kan het kind ook baat hebben bij paracetamol. “Pijn of koorts van de moeder kan ook voor het kind schadelijk zijn.” Maar het blijft een geneesmiddel. “Maak dus altijd een afweging”, aldus De Boer. “Lees de bijsluiter en gebruik paracetamol zo min en zo kort mogelijk.”
Geen enkel medicijn is zo wijdverspreid en laagdrempelig als paracetamol. Toch ontdekken wetenschappers zelfs over deze pijnstiller nog nieuwe effecten. Vijf vragen over een medicijn dat iedereen kent.
Als er mogelijk nadelen zijn voor ongeboren kinderen, hoe zit dat dan bij jonge kinderen en zijn er groepen patiënten die moeten opletten bij het gebruik van paracetamol?
Geen pijnstiller is zo veilig als paracetamol. Ook jonge kinderen kunnen het gebruiken. Zelfs voor baby’s is er paracetamol in een zetpil. Voor oudere kinderen is er aparte paracetamol in kauwtabletten of drankjes.
Er zijn geen patiëntengroepen waarvoor paracetamol gevaarlijk is, als zij maar niet meer slikken dan de maximale dosis. Een overdosis kan leiden tot schade aan de lever.
Welke dosis is veilig?
Dosering van paracetamol gaat bij volwassenen niet op gewicht, stelt het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG). “De bijsluiter van paracetamol geeft aan dat er één of twee tabletten van 500 mg per keer kunnen worden ingenomen, met een maximum van zes tabletten per dag.”
Apotheker Marloes Dankers stelt het absolute maximum op acht paracetamol per dag, en dat hooguit een maand lang. “Slik je langer paracetamol, dan moet je overgaan tot maximaal 5 tabletten per dag; oftewel, 2,5 gram per dag.”
Als een patiënt risico loopt op leverschade, gaat de dosering omlaag naar 2 of 1,5 gram per dag. Dat geldt voor leverpatiënten, maar bijvoorbeeld ook voor mensen die meer dan vier glazen alcohol per dag drinken.
Een lagere dosis is ook aan te raden bij mensen die bepaalde andere medicatie gebruiken, voor mensen die vasten of bij wie het lichaamsgewicht onder de 50 kg is. De dosering bij kinderen hangt af van het gewicht, waarbij voor 6 tot 9-jarigen een dosis van 250 mg per keer wordt geadviseerd.
Wat zijn de verschillen tussen paracetamol en andere pijnstillers, zoals Aleve, Advil en Ibuprofen?
Er zijn grofweg drie groepen pijnstillers: paracetamol, de groep van ontstekingsremmende pijnstillers en de opioïden. Die laatste groep is alleen op doktersrecept verkrijgbaar. Als paracetamol niet werkt, dan is “stap twee bij de behandeling van pijn de zwaardere pijnstillers die ontstekingsremmend zijn”, zegt Dankers. Bijvoorbeeld Advil, Aleve of Ibuprofen. “Dat zijn medicijnen met meer bijwerkingen maar vooral met meer wisselwerkingen met andere medicijnen. Dat maakt dat we bij ouderen wat terughoudender zijn met dit soort pijnstillers, ook vanwege het risico op maagbloeding, een verminderde nierfunctie of vanwege andere medicatie tegen bijvoorbeeld hart- en vaatziekten.”
Voor welke soort pijn moet je welke pijnstiller gebruiken?
Voor koorts, een grieperig gevoel, spierpijn, gewrichtspijn, kiespijn en hoofdpijn is paracetamol eerste keus. De ontstekingsremmende medicijnen als Ibuprofen worden aangeraden bij menstruatiepijn en ontstekingspijnen bij artritis, jicht en Bechterew. Het Instituut Verantwoord Medicijngebruik ontraadt zware pijnstillers voor patiënten met maag- en darmklachten, hartklachten, nier- en leverproblemen en mensen die bloedverdunners slikken.
Wordt er weleens opnieuw gekeken naar medicijnen als paracetamol, als het gaat om bewaken van bijwerkingen of in kaart brengen van risico’s?
Het CBG antwoordt op deze vraag dat het “samen met het Europees Medicijnagentschap Ema continu de veiligheid van alle geneesmiddelen op de markt goed in de gaten houdt, dus ook voor paracetamol. Voor elk medicijn wordt alle nieuwe informatie beoordeeld. Nieuwe inzichten over bijwerkingen en risico’s van een medicijn kan gevolgen hebben voor aanpassing van de productinformatie en bijsluiter.” (Marco Visser)
Lees ook:
Hoe veilig is paracetamol?
Vijf feiten over een medicijn dat iedereen kent, maar niet veel van weet.