Dit was de Prinsjesdag van de leegte

Het zal een uur of drie geweest zijn, toen Prinsjesdag 2021 definitief leegliep. In de voorgaande uren had de VVD-leiding er alles aan gedaan om in elk geval nog wat uitgelatenheid in de demissionaire ceremonie te gieten. Mark Rutte had het rituele „Leve de Koning” geroepen met een lach alsof de Majesteit zojuist met een dubbele flikflak van zijn troon was gesprongen. Hij sloeg radiomensen op de schouders, gaf Wopke Hoekstra een elleboog en een boks.

Plaatsvervangend VVD-fractievoorzitter Sophie Hermans deed ook enorm haar best. In een gesprek over de begroting benoemde ze zo vaak haar eigen „energie” dat ze deed denken aan een afdelingshoofd dat probeert een heidag vlot te trekken waarbij de helft van het personeel heeft afgezegd.

Grote flessen wijn

Toen de herfstzon was gezakt en net wat fel de hal van het tijdelijke Tweede Kamergebouw binnenscheen, liet demissionair premier Rutte zich daar interviewen door Arjan Noorlander van de NOS. Hij had niets te zeggen en probeerde alle echte vragen met zijn meest Ruttense lach te ontwijken. Toen zei hij: „Ik begrijp dat dit heel irritant is, maar ik ga het goedmaken met grote flessen wijn en eten als er een nieuw kabinet is, om mijn relatie met de media te herstellen.” De mimiek van Noorlander bij het aanhoren van dit oneerbare voorstel was groots. Eerst bevroor zijn gezicht alsof hij water zag branden, bij het woord „wijn” deinsde hij werktuigelijk terug. „U moet niet de relatie met ons herstellen, maar met de burger”, zei hij nog – maar Noorlander wist dat er geen redden meer aan was: dit was de Prinsjesdag van de leegte.

Het was een „treurige aangelegenheid”, zei de 89-jarige Jan Terlouw ’s avonds in College Tour over de non-formatie nadat hij in het Prinsenhof in Delft net langs de plaats was gelopen waar Willem van Oranje is doodgeschoten. Diens (even actuele als apocriefe) laatste woorden wist de oud-vicepremier in soepel Frans te reproduceren: „Mon Dieu, ayez pitié de ce pauvre peuple.”

Terlouw was in een stekelige bui, wat het gesprek ook voor brievenbustouwtjessceptici zeer onderhoudend maakte. Zo brak de domineeszoon dadelijk de staf over het uitsluitgedrag van de formerende politici, waarbij hij ook de blokkade van de ChristenUnie door zijn eigen D66 noemde. Dat deed hij meteen nog een keer, want de eerste maal had presentator Twan Huys (niet in topvorm) erdoorheen gepraat.

Absoluut stuitend

Of Rutte weg moet, wilde Huys even later weten. De zucht die volgde kwam diep uit de oude longen van Terlouw. Hij begon over het debat van 1 april waarin „Rutte, maar ook Ollongren” staalhard hadden gelogen in de Tweede Kamer. „Ik vond dat absoluut stuitend”, zei Terlouw, waarna hij de naam van zijn partijgenote Ollongren voor de zekerheid nog een keer noemde. Remkes (VVD), die moest maar premier worden, vond hij. Hij liet het de studenten in de zaal met handopsteken bekrachtigen.

Toen Terlouw ook nog een hartstochtelijk pleidooi hield voor ideologie in de politiek, begon Twan Huys zich in gemoede af te vragen of de voormalig partijleider eigenlijk nog wel D66 stemde. Dat deed hij, al beriep hij zich vooral op alles wat hij in die partij had meegemaakt (en ook weemoedigheid die des avonds komt voordat men slapen gaat). Hij serveerde zijn jonge publiek nog een reeks wijsheden: „Vrijheid is democratisch afspraken maken. Door de wet zijn we vrij.” Over kennisverwerving: „We hebben godsdienst, kunst, onderwijs. Zorg dat de mensen het wéten.”

Het slot was schitterend. „De kennis die je opdoet is gemeenschapseigendom”, hield hij de studenten voor. „Doe er iets mee. Ga het leven aan. Veel succes.” Twee 89-jarige vuistjes gingen even de lucht in.