Amerika probeert het raadsel van de mysterieuze hersenschade bij diplomaten op te lossen
Het mysterieuze ‘Havana-syndroom’ verspreidt zich onder Amerikaanse diplomaten. Zijn ze het slachtoffer van een nog onbekend wapen, of van een massapsychose?
Wat in 2016 begon als een eigenaardige, onverklaarbare episode op de Amerikaanse ambassade van Havana, is in 2021 uitgegroeid tot een wereldwijd raadsel waar de Amerikaanse inlichtingendiensten zich niet zo goed raad mee weten.
Inmiddels zijn al ruim tweehonderd Amerikaanse diplomaten gediagnosticeerd met het ‘Havana-syndroom’, een verzameling symptomen waarbij de getroffene vaak eerst een irritant, hard geluid hoort, vergezeld van sterke druk of pijn op het hoofd, en daarna vaak langere tijd symptomen zoals misselijkheid, duizeligheid, chronische pijn en concentratieverlies ondervindt. Op hersenscans is vaak schade te zien die lijkt op een hersenschudding, zonder dat er een fysieke klap van buitenaf was.
Een aanval met een mysterieus afstandswapen? Voor de zekerheid riep Amerika veel personeel in 2017 terug uit Havana. Maar daarna doken de symptomen ook elders op. In 2018 onder personeel van het Amerikaanse consulaat in de Chinese stad Guangzhou, daarna in Washington DC zelf. Ook Canadese diplomaten kregen er last van. De recentste hotspot is Wenen, waar dit jaar al 24 diplomaten de diagnose ‘Havana-syndroom’ kregen.
Alsof ze hun hoofd in een magnetron steken
De Amerikaanse politiek neemt de zaak inmiddels hoog op. Het Huis van Afgevaardigden behandelt een wet die bijstand regelt voor getroffenen, en die eerder unaniem door de Senaat kwam. De CIA maakte vorige week bekend dat het team dat het syndroom onderzoekt meer personeel krijgt, en onder leiding komt van een ervaren undercover-agent, die eerder betrokken was bij het opsporen van Osama Bin Laden.
Nu was het opsporen van Bin Laden natuurlijk een lastige klus, maar van die beruchte dader was tenminste wel zeker dat hij zich érgens schuilhield. Bij het zoeken naar een oorzaak van het Havana-syndroom tasten onderzoekers meer in het duister. Want kun je een diplomaat op afstand inderdaad chronische hersenschade bezorgen?
Er zijn theorieën genoeg, die vaak lezen alsof ze uit een spionageroman komen. Het zouden gerichte aanvallen kunnen zijn, bijvoorbeeld met geluidsgolven, uitgevoerd door Russische of Chinese spionnen. De theorie die momenteel het populairst is onder geheime diensten, is dat de symptomen een bijverschijnsel zijn van pogingen om van afstand met ‘gepulseerde, gerichte energie’ in te breken op telefoons of laptops van diplomaten, voor wie het dan is alsof ze hun hoofd in een superkrachtige magnetron steken. Een wetenschappelijk panel van de National Academy of Sciences noemde die hypothese eind vorig jaar ook het waarschijnlijkst, al valt die niet te bewijzen.
De symptomen zijn te divers
Andere wetenschappers denken dat er iets anders aan de hand is: een normale stressreactie op zwaar werk, waarvan je op hersenscans ook vaak de sporen kunt zien. De gerapporteerde symptomen zijn te divers en te vaag om onder die ene noemer ‘Havana-syndroom’ te worden geschaard, schreven neuroloog Robert Baloh en historicus van massapsychoses Robert Bartholomew vorig jaar in een boek. Maar dat zulke symptomen, beïnvloed door collectieve begoocheling en een vleugje paniek over nieuwe technologie, in de richting een nieuw ‘syndroom’ worden gediagnosticeerd, is van alle tijden. Van de ‘treinruggengraat’ uit de negentiende eeuw, via de ‘shellshock’ van soldaten in de Eerste Wereldoorlog, tot de ‘muisarm’ van eind vorige eeuw.
Maar ook die theorie valt natuurlijk niet te bewijzen, dus het Havana-syndroom zal de gemoederen nog wel even bezig blijven houden.
Lees ook:
De West-Indische kortstaartkrekel blijkt geen communistische agitator
Lang was onduidelijk wie of wat de mysterieuze ziekteverschijnselen van Amerikaans ambassadepersoneel in het Cubaanse Havana veroorzaakte. De dader lijkt nu geïdentificeerd.