Wie verzon die Canal Pride eigenlijk?

Net als vorig jaar moet Pride Amsterdam het dit jaar wegens corona stellen zonder het meest in het oog springende onderdeel ervan: de even feestelijke als extravagante boottocht door de grachten. Die boottocht, de Canal Pride, is uniek voor Nederland. Gay Prides zijn er inmiddels in tal van landen, maar de Canal Pride als onderdeel daarvan was een Amsterdamse vinding, voor het eerst te zien in 1996 toen de eerste Nederlandse Pride plaatsvond. 

“Die boottocht had ik al bedacht in 1992”, vertelt theatermaker en historica Vera Boots. Boots was actief in diverse initiatieven van de homobeweging, zoals de expositie ‘Goed verkeerd’ in het toenmalige Amsterdams Historisch Museum, over de geschiedenis van homoseksuelen in Nederland, en het Homomonument in Amsterdam.

“Ik werd in 1992 gevraagd mee te denken over de Gay Games, die in 1998 in Amsterdam georganiseerd zouden worden.” Volgens de regels van de organisatie van de Gay Games in Washington, moesten de Spelen ook een begin- en slotceremonie hebben. Boots: “Tijdens een brainstorm daarover schoot me de prent te binnen die ik tijdens mijn studie kunstgeschiedenis in het prentenkabinet van het Rijksmuseum had zien liggen. Die was me altijd bijgebleven.”

‘Dat kunnen wij beter’

De prent, gemaakt door de Amsterdamse graveur Salomon Savery, toont het luisterrijke onthaal van Maria de’ Medici in de hoofdstad in 1638. Met homoseksualiteit had zij voor zover bekend niks te maken: ze was uitgenodigd door stadhouder Frederik Hendrik.  Die zag haar als pion in de strijd tegen de Spanjaarden en hoopte op een huwelijk tussen zijn zoon Willem en De’ Medici's Engelse kleindochter Maria Stuart. Kosten noch moeite werden gespaard. 

Boots: “Kijk, de hele stad was uitgelopen: al die bootjes op het water, de mensen op de kaden en bruggen, en zelfs op de daken. Ik viel vooral op die verkleedpartijen en tableaux vivants, ik weet nog dat ik zei: dat kunnen wij gays een stuk beter.”

Niet opsluiten

Zo’n onthaal moesten de sporters van de Gay Games ook krijgen, bedacht Boots. Duidelijk was al dat het evenement groots moest worden - uiteindelijk zouden er in 1998 circa 15.000 sporters en 200.000 toeschouwers op het evenement afkomen. Boots: “De ijsdanser uit Boekarest en de gewichtheffer uit Ulan Bator moesten we niet laten opsluiten in het stadion, die moesten juist de straat op. We moesten ons laten zien, dat was het idee.”

De organisatie in Washington reageerde huiverig, aldus Boots, uit angst voor agressie. “Ook was een voorwaarde dat je eerst moest oefenen, om aan te tonen dat je zo’n evenement aankon. Daarvoor hebben we contact opgenomen met de organisatoren van de Pride in 1996.” Andere verantwoordelijken van de Gay Games bevestigen het verhaal dat ze de organisatoren van de Pride destijds hebben gevraagd om het idee over te nemen. 

Maar Siep de Haan, drijvende kracht achter die eerste Pride, heeft andere herinneringen. In 1996 was hij actief in de Gay Business Amsterdam (GBA) dat het evenement organiseerde, en waarin naast homo-organisaties vooral horeca-ondernemers waren vertegenwoordigd. “Wij hebben de boottocht bedacht, omdat die een sterk beeld zou opleveren, waarmee je media-aandacht genereert. We wilden de gemeenschap naar buiten laten treden.” 

Cadeautje voor alle Amsterdammers

De eerste Pride was niet in de eerste plaats politiek, legt De Haan uit. “Dat lag meer op het terrein van het COC, die al Roze Zaterdagen organiseerde, met demonstraties en strijdbare leuzen en zo.”

Deze manifestatie  had deels economische motieven: “Amsterdam stond bekend als Gay Capital, maar het homotoerisme nam af doordat ook andere steden, zoals Rome en Parijs, disco’s en kroegen openden waar veel homo’s op afkwamen. De Pride moest Amsterdam weer op de kaart zetten. Het was ook een cadeautje voor alle Amsterdammers, als dank voor het feit dat het hier een homoparadijs was.”

Het moest een feest zijn, benadrukt De Haan. “Maar anders dan bij Koninginnedag of Zwarte Cross zat daaronder nog een laag, waarin het over de inhoud ging.” 

Die inhoud is nog steeds actueel, benadrukt hij: “Dankzij bijvoorbeeld het homomonument en het homohuwelijk was Nederland ooit aanvoerder van de top tien van homovriendelijke landen. Maar daar zijn we nu uit weggezakt. Veel LHBT’ers durven niet meer hand in hand te lopen op straat, migrantenjongeren durven vaak niet meer uit de kast te komen. En in onze wetgeving ontbreekt de definitie van hate crime, waardoor agressie tegen LHBT’ers niet als zodanig bestraft wordt. Het is dan wel jammer dat de boottocht niet kan doorgaan, maar de Pride biedt nu volop gelegenheid om het over die inhoud te hebben.” 

NB: In een eerdere versie van dit artikel stond abusievelijk geschreven dat de tentoonstelling Goed Verkeerd in het Stedelijk Museum werd gehouden, maar dit was in het Amsterdams Historisch Museum, het tegenwoordige Amsterdam Museum. 

Lees ook:

Amsterdamse homo’s passen hun gedrag aan uit angst voor geweld

Uit onderzoek naar discriminatie van homo’s in Amsterdam blijkt dat er structureel verbaal en fysiek geweld plaatsvindt, op straat, in het openbaar vervoer en bij het uitgaan. Veel gays passen hun gedrag aan, wangedrag melden vinden ze frustrerend.