In het kort:
- Isabel dos Santos moet een corrupt verworven belang in een olieconcern teruggeven aan Angola.
- Dit geheime vonnis van het Nederlands Arbitrage Instituut is in handen van het FD.
- Het vonnis onthult opmerkelijke details over haar corrupte transactie via een Nederlandse BV.
Isabel dos Santos, dochter van een oud-president van Angola, moet onrechtmatig verkregen aandelen in Nederland ter waarde van €422 mln inleveren bij de Angolese staatsoliemaatschappij Sonangol. Dit volgt uit een tot op heden geheim gehouden Nederlands vonnis dat in handen is van Het Financieele Dagblad.
Het vonnis spreekt van 'kleptocratische transacties' waarmee Dos Santos en haar toenmalige man, de vorig jaar overleden Sindika Dokolo, zich persoonlijk met Angolees staatsbezit hebben verrijkt. Het is een civielrechtelijk bindend vonnis dat een internationaal arbitragetribunaal van het Nederlands Arbitrage Instituut vrijdag heeft vastgesteld.
Internationale persbureaus publiceerden afgelopen dagen wel over de hoofdlijnen van dit vonnis, zonder de tekst te kennen. Want in arbitrageprocedures spreken partijen vaak af dat een arbitrageresultaat vertrouwelijk blijft.
Onwettig en corrupt
Uit het vonnis blijkt dat het Nederlandse Exem Energy bv feitelijk een vehikel is van Isabel dos Santos. Zij is een dochter van José Eduardo dos Santos, die in 2017 aftrad na 37 jaar president van Angola te zijn geweest. Onder zijn bewind groeide Angola uit tot Afrika's op een na grootste olieproducent, werd de hoofdstad Luanda de duurste ter wereld, maar bleef het grootste deel van het volk in armoede leven.
Eind 2006 is Exem volgens het arbitragetribunaal op onwettige en corrupte wijze in bezit gekomen van aandelen die een indirect belang vertegenwoordigen van 6% in het Portugese beursgenoteerde olieconcern Galp. Dat belang is nu €422 mln waard.
Volgens persbureau Bloomberg is dit in Nederland gestalde aandelenpakket het grootste bezit van Isabel dos Santos. Zij zou in totaal $5 mrd bijeen hebben vergaard. Dos Santos geldt als de rijkste vrouw van Afrika. De nieuwe Angolese machthebbers menen dat zij deze rijkdom dankt aan corruptie.
Met een reeks procedures probeert Angola bezittingen van Dos Santos terug te halen. De internationale arbitragecommissie, bestaande uit de Nederlandse hoogleraren Arthur Hartkamp en Kid Schwarz en de Belgische hoogleraar Filip de Ly, geeft Angola nu op alle fronten gelijk.
Lees hier het arbitragevonnis gedateerd 23 juli 2021 (pdf)
Vingerafdrukken
Dos Santos ontkende altijd iets te maken te hebben met Exem Energy. Maar volgens het arbitragevonnis staan haar vingerafdrukken figuurlijk gesproken op alle belangrijke documenten waarmee het Nederlandse Exem Energy het kostbare aandelenbelang verwierf. De paraaf van Dos Santos staat op alle pagina's van een cruciaal overdrachtsdocument. Haar vader was tijdens de omstreden transactie staatshoofd van Angola en had veel invloed op de verkopende partij Sonangol. Zij zelf was in het geheim eigenaar van de koper.
De transactie vond volgens het arbitragetribunaal plaats tegen 'oneconomische voorwaarden' en 'niet-marktconforme' prijzen. Slechts 15% van de aankoopsom werd als aanbetaling voldaan. Dit lage transactiebedrag is volgens het arbitragevonnis afkomstig van een bedrijf op de Maagdeneilanden van Isabel dos Santos, Vidatel Ltd.
Uiteindelijk betaalde Dos Santos toen zij bestuursvoorzitter werd van Sonangol het resterende aankoopbedrag van haar kostbare indirecte belang in Galp in de lokale Angolese munteenheid kwanza, in plaats van contractueel afgesproken euro's. Kwanza’s hebben buiten Angola geen waarde.
Verborgen gehouden
Volgens het arbitragevonnis voerde Dos Santos van begin tot eind de regie over de transactie. Haar verworven aanmerkelijke belang in Galp bleef volgens de arbitragecommissie ten onrechte verborgen voor beurstoezichthouders en is niet gemeld in het prospectus waarmee Galp naar de beurs ging.
Volgens het arbitragevonnis 'kan er geen twijfel over bestaan' dat de hele transactie waarmee Dos Santos via Exem Energy in bezit kwam van het indirecte belang in Galp 'nietig' is. Deze uitspraak is volgens het scheidsgerecht 'absoluut' en betekent dat de Angolese staatsoliemaatschappij Sonangol altijd eigenaar is gebleven van dat belang. Het arbitragepanel wijst alle verweren af van de advocaten van Exem Energy.
Boekje te buiten
Advocaat Dan Morrison kondigt in een reactie namens Exem Energy aan dat het arbitragevonnis zal worden aangevochten bij een Nederlandse rechtbank. Volgens hem gaat het tribunaal zijn boekje te buiten, omdat het oordeelt over een onderwerp dat Exem niet in deze procedure aan de orde stelde.
Exem nam het initiatief tot deze arbitrage in de ruzie met Sonangol over betaling van de resterende koopsom. Exem noemt het arbitragevonnis politiek gemotiveerd.
Stelen van het volk
'Nonsens', reageert de Franse advocaat van Sonangol, Yas Banifatemi. 'Het arbitragetribunaal oordeelt dat Isabel dos Santos zichzelf heeft verrijkt met geld dat is gestolen van het Angolese volk. Daar is niets politieks aan.' Zij zegt 'verheugd en trots te zijn dat het recht heeft gezegevierd en dat een eminent internationaal tribunaal dit uitzonderlijke misbruik van staatseigendom in een van de armste landen in Afrika heeft vastgesteld en bestraft.'
Het arbitragevonnis is volgens Banifatemi 'finaal' en niet voor beroep vatbaar. Ze noemt het 'een mijlpaal' in de internationale strijd tegen corruptie. Zij wijst erop dat de rijkdom die Isabel dos Santos in het Nederlandse bedrijf Exem Energy onderbracht ook onderwerp is van strafonderzoeken van het Angolese, Portugese en Nederlandse Openbaar Ministerie.
Lees ook:
Op basis van persbureaus: 'Afrika's rijkste vrouw moet Nederlands bezit overdragen aan Angola'
Eerder nieuws: 'Afrika's rijkste vrouw verkreeg Nederlandse belangen door fraude en corruptie'
Nederlands strafonderzoek naar bv van rijkste Afrikaanse vrouw.
Luanda Leaks: Nederlandse bv's van schatrijke Isabel dos Santos duiken onder de radar.