Mishandeling Frédérique (14) staat niet op zich: waar komt dit geweld vandaan?

In een speeltuintje in de Amstelveense Westwijk krijgt de 14-jarige Frédérique – aldus haar vader in een bericht op LinkedIn – maandagmiddag van een groepje jongens de vraag of ze een meisje of een jongen is. Haar antwoord: “Dat maakt toch niet uit? Ik ben wie ik ben en jij mag zijn wie jij wil zijn.” 

Niet veel later ligt ze op de grond en wordt ze bebloed naar het ziekenhuis afgevoerd. Ze is enkele tanden kwijt, haar neus en kaak zijn gebroken en haar gezicht is rood. Ter controle blijft Frédérique een nacht in het ziekenhuis. De politie is dan inmiddels op zoek naar meerdere jongens die tussen de 11 en 15 jaar oud zijn. Volgens getuigen is Frédérique slachtoffer van lhbtq-­gerelateerd geweld, aldus de politie. De volgende avond wordt een 14-jarige verdachte uit Amstelveen opgepakt. 

Het is een wrang incident, aan het begin van dezelfde week waarin de 25ste editie van Pride Amsterdam begint. Margriet Veeger van COC Amsterdam noemt het een ‘heel naar en vervelend’ verhaal. Ook roept het vraagtekens op: waar komt dit vandaan, waarom zijn dit vaak jonge daders? Ze refereert aan een rapport dat vorige week door de gemeente werd vrijgegeven. Ook daaruit bleek dat slachtoffers van lhbtq-gerelateerd geweld vaak lastiggevallen worden door tienerjongens. De onderzoekers van het rapport stelden vast dat daders in hun onderzoek vaak een ‘niet-westerse’ achtergrond hadden, maar ook dat zij vijftien slachtoffers hebben gesproken en dat het onderzoek daarmee niet representatief is. 

Hokjes

Over de jongens die Frédérique hebben mishandeld is weinig bekend, niet over wie zij zijn of wat hun motieven waren, maar volgens onderzoeker Marijke Naezer van gender studies (Radboud Universiteit) staat dit incident symbool voor een groter probleem. “Mensen hebben de behoefte om anderen in hokjes te plaatsen,” zegt zij. “Ze gaan uit van twee categorieën en willen weten of ze met een man of een vrouw te maken hebben. De ander hoort in een hokje, ik heb het recht te weten welk hokje, zo is het idee. Als ze niet het gewenste antwoord krijgen, kunnen ze het gerechtvaardigd vinden om geweld te gebruiken.”

Naezer stelt dat er in de gehele samenleving een gebrek aan kennis is over sekse- en genderdiversiteit. Mensen weten of accepteren nog vaak niet dat iemands genderidentiteit niet overeen hoeft te komen met het geslacht dat bij geboorte is toegewezen. Ondanks de bestaande diversiteit worden steeds maar weer die twee categorieën herhaald. 

Als voorbeeld noemt ze biologieleraren die alleen spreken over ‘meisjes’ en ‘jongens’, René van der Gijp die een grap over trans personen maakt op televisie, zeep die alleen voor mannen of vrouwen is. “Zij voeden daarmee het idee dat er maar twee hokjes zijn, dat iedereen in een bepaald hokje hoort en dat het aan anderen is om te bepalen welk hokje dat is.”

Uitvlucht uit ongemak

Hoogleraar reclassering Peter van der Laan, tevens directeur van het Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving, kijkt ook niet op van het geweld. Volgens hem gaat het om ‘nogal fout baldadig gedrag’ dat uit de hand loopt. “De jongens voelen zich naar hun idee geprovoceerd en ervaren ongemak omdat ze niet weten wie ze tegenover zich hebben. Geweld is een uitvlucht voor hun ongemak.”

Volgens Van der Laan speelt het ook mee dat de jongens groepsdruk voelen. “Die jongens steken elkaar aan en hitsen elkaar op. Als er dan een agressieve sfeer heerst, kan een correct en nobel antwoord van Frédérique juist averechts werken.”

Sociaal onderzoeker Laurens Buijs (UvA), die veel onderzoek doet naar lhbtq’s in Amsterdam, zegt dat jonge jongens met dit soort gedrag status verwerven. Jongens die dit geweld plegen zijn vaak verbonden met de ‘straatcultuur’. In hun pubertijd moeten ze continu bewijzen dat ze man zijn; ze halen hun waarde uit hun mannelijkheid. 

“Er ontstaan heel primitieve situaties waarin jongens hun mannelijkheid opblazen. Ze kijken neer op mensen die wel hun kwetsbare en zachte kanten kunnen laten zien.”

Margriet Veeger van COC Amsterdam vraagt zich af waar de ouders van de daders in dit verhaal zijn. “Het wordt echt tijd dat we hen erop aanspreken.” Intussen is er aangifte gedaan en is de recherche en de lhbtq-afdeling Roze in Blauw van de politie bezig met de zaak van Frédérique; het meisje herstelt bij haar familie, die overdonderd is door alle steunbetuigingen. Wat onderzoeker Naezer betreft, zouden meer mensen een voorbeeld mogen nemen aan Frédérique en haar instelling dat het niet uitmaakt wie je bent. “Dat mag wat mij betreft op een tegeltje.”