President ‘Robocop’ heeft nu alle macht in Tunesië naar zich toegetrokken
Twee jaar geleden verscheen de Tunesische president Kais Saied voor het eerst op het politieke toneel, nu lijkt hij alle macht in handen te hebben. Wie is hij?
De Tunesische president Kais Saied wordt weleens gekscherend ‘Robocop’ genoemd, vanwege zijn statige taalgebruik en de onbewogen gezichtsuitdrukking waarmee hij wat hij zegt zo plechtig verkondigt. Zo verscheen hij zondag ook op de televisieschermen van de Tunesiërs. In een toespraak kondigde aan dat hij alle werkzaamheden van het parlement bevriest, de premier afzet, en de president – hijzelf – de leiding neemt als uitvoerende macht, met behulp van een nieuwe premier die nog door hem benoemd moet worden.
Zijn televisieoptreden had de bekende choreografie van een coup: een politiek figuur, netjes opgesteld naast een vlag van het land, die met een pokerface bekend maakt dat hij uit landsbelang de macht naar zich toetrekt.
Aanhangers van de gematigde islamistische partij Ennahda, die een meerderheid bezit in het parlement dat nu naar huis is gestuurd, zien het ook als een staatsgreep, en een aanval op de democratie die was ingesteld na het aftreden van dictator Ben Ali tien jaar geleden. Maar voor veel Tunesiërs gaat die analyse niet op. De Tunesische politiek is de afgelopen tijd zo vastgelopen, stellen ze, dat het de aanpak van de coronacrisis en de economische crisis ernstig in de weg zit; Saied doet slechts wat nodig is om het land te redden.
De welbespraakte professor
Voorafgaand aan zijn verkiezing als president was Saied niet breed bekend onder de bevolking. De hoogleraar constitutioneel recht groeide op in een bescheiden maar intellectueel gezin, werd vervolgens jurist en onderwees aan de Universiteit van Tunis. Zijn politieke carrière begon gelijk aan de top, toen hij in 2019 met een grote meerderheid werd verkozen als president: 72 procent van de stemmers koos voor de welbespraakte professor. Saied had bijna geen geld uitgegeven aan een uitgebreide verkiezingscampagne of aan politieke bijeenkomsten, maar ging langs de deuren in wijken waar andere politici zich amper vertoonden. Ook nodigde hij iedereen uit om langs te komen in zijn kantoor op de universiteit als ze een praatje wilden maken.
Niet iedereen was enthousiast over deze nieuwkomer. Met name zijn sociaal-conservatieve standpunten zorgden voor enige bedenkingen onder linkse kiezers. Zo is Saied voorstander van het criminaliseren van homoseksualiteit. Ook wil hij de doodstraf opnieuw invoeren. En ondanks dat hij zegt een voorstander te zijn van uitbreiding van vrouwenrechten, is hij tegenstander van het aanpassen van het erfrecht zodat Tunesische vrouwen gelijke erfrechten zouden hebben als mannen.
Nieuwe grondwet
Na zijn verkiezing namen onder sommigen de twijfels toe, want hoewel Saied een van de juridische adviseurs was die in 2014 hielp een nieuwe grondwet op te stellen, maakte hij er geen geheim van groot voorstander te zijn van een nieuwe grondwet, die de president veel meer bevoegdheden moet geven.
Zijn aanhangers zeggen graag dat het enige wat Saied uitgaf aan zijn verkiezingscampagne koffie en sigaretten waren, die hij nuttigde terwijl hij met de ‘gewone man’ in gesprek was. Het was een beeld dat sterk aansloeg, vooral in combinatie met het feit dat Saied geen lid was van een politieke partij, en ook geen eerdere politieke ervaring had. Hij stond los van de corrupte en steggelende politici waar veel Tunesiërs klaar mee waren. Ook was hij voorstander van een systeem van directe democratie waardoor Tunesische burgers veel meer inspraak zouden krijgen. Voor velen was Saied een frisse wind. Al met al een man waarbij Tunesië in veilige handen zou zijn.
Of dat nog steeds geldt is nu de vraag. De radicale ingreep van Saied heeft de samenleving gespleten in voor- en tegenstanders van de wel-of-geen coup, en de angst heerst dat dit kan leiden tot geweld tussen de verschillende groepen. Ennahda heeft haar aanhangers ondertussen gevraagd een sit-in buiten het parlement te staken, en roept op tot een nationale dialoog om de politieke crisis te beëindigen. Saied heeft hier nog geen gehoor aan gegeven.
Is dit een staatsgreep?
Terwijl president Kais Saied een samenscholingsverbod heeft afgekondigd en de avondklok in het land heeft vervroegd, lijkt de internationale gemeenschap zich nog te beraden hoe te reageren op de gebeurtenissen van de afgelopen paar dagen. Vooral de vraag of het een staatsgreep is of niet, is er één waar veel landen zich nog niet aan wagen.
Zo zegt het Witte Huis dat het nog niet heeft kunnen vaststellen of het gaat om een coup, en een harde reactie blijft vooralsnog uit.
De omliggende landen van Tunesië hebben officieel nog geen reactie gegeven. Wel heeft de Libische generaal Khalifa Haftar – actief in het oosten van Libië – individueel gereageerd, hij prijst Saied voor zijn ingrijpen.
Lees ook:
De rellen gaan door in Tunesië, dat in een diepe constitutionele crisis zit. Was dit een ‘coup’?
Was het besluit van president van Saied om het parlement buiten werking te stellen en de premier te ontslaan een ‘coup’ of hield hij zich aan de grondwet?
Tunesiërs gaan de straat op voor behoud van de democratie
In Tunesië komen de moslimdemocraten van regeringspartij Ennahda in verzet tegen Saied. Hij zou met een vorm van ‘directe democratie’ de verworvenheden van het parlementaire stelsel in het land om zeep willen helpen.