Nicaragua’s president Daniel Ortega is in veertig jaar weinig veranderd, alleen heeft hij geen fans meer

Stel dat iemand die veertig jaar geleden in coma raakte in lucide toestand ontwaakt en een papieren krant openslaat. Hij ziet dat Queen Elizabeth II nog in Londen zetelt en Daniel Ortega nog actief is in Nicaragua. Zo iemand kan zomaar denken dat hij een paar uur te lang heeft geslapen. Misschien valt hem op dat het nieuws over Ortega klein en onopvallend wordt gebracht – veertig jaar geleden haalden de sandinisten in Nicaragua met gemak de voorpagina’s. Als er bij zo’n klein Ortega-berichtje een foto staat, ziet hij dat het sandinistische boegbeeld tegenwoordig nog wel besnord maar niet meer bebrild is. Dat er echt veertig jaar zijn verstreken, merkt zo iemand pas als hij het nieuws over Ortega leest. ‘Opnieuw vijf tegenstanders van president Ortega opgepakt in aanloop naar verkiezingen Nicaragua’, berichtte de Volkskrant een paar dagen geleden.

Veertig jaar geleden was Sandinista! van The Clash net uit. Wellicht de beste band van dat moment eerde de sandinistische revolutie in Nicaragua en haar besnorde en bebrilde voorman met een driedubbelalbum. In vroege jaren tachtig sprak Daniel Ortega internationaal nauwelijks minder tot de verbeelding dan Fidel Castro in de jaren zestig. Zijn sandinisten golden als grassrootsrevolutionairen die er dankzij brede steun van een straatarme bevolking in waren geslaagd de laatste telg uit het perfide dictatorsgeslacht Somoza te verdrijven. De jonge revolutionair Ortega had onder Somoza zeven jaar vastgezeten. Hij werd vergezeld door een revolutionaire vrouw die hem in zijn gevangenisjaren haar gedichten gaf, Rosario Murillo. Een nieuwe dageraad lonkte voor Nicaragua, maar Ronald Reagan deed alles om dat te voorkomen, door in het geheim ultrarechtse guerrillastrijders (‘Contra’s’) te bewapenen. Toen het Iran-Contra-schandaal uitkwam, maakte dat de Ortega’s alleen maar populairder.

Bijna veertig jaar later is het lang zoeken naar oude fans die het nog voor Ortega opnemen. Jeremy Corbyn wil niets meer over hem kwijt. SP-jongeren nemen het op voor vele revolutionairen, maar niet voor Ortega, voor zover ze die überhaupt kennen. Wijlen Fidel Castro heeft tot op de dag van vandaag een solide westerse fanbase, van die van Ortega is niets over. Dat komt doordat Ortega, sinds hij in 2007 opnieuw aan de macht kwam, zelfs de Somoza’s in zelfverrijking, repressie en geweldsexcessen naar de kroon stak. Toen zijn regime in 2018 honderden demonstranten doodschoot, opperde een ontgoochelde Clash-fan dat Washington Bullets van het Sandinista!-album moest worden omgedoopt tot Ortega Bullets.

Ze zeggen dat mensen vroeger een ideaal op Ortega projecteerden, dat hij zelf niet zo veel is veranderd, dat hij vroeger ook al een volbloed autoritaire macho was die problemen het liefst met een pistool oploste. Dat het daarom zo traumatisch voor hem was dat hij in 1990 de verkiezingen verloor van Violeta Chamorro, een vrouw die ooit met hem tegen Somoza streed. Dat je in een democratie verkiezingen kunt verliezen, was voor Ortega al een schok. Dat hij ze verloor van een vrouw, was een vernedering. Toen hij in 2007 weer aan de macht kwam, was zijn uitgangspunt: dat gebeurt me niet meer. 

Van zijn medestrijders van vroeger is niemand over, maar Rosario Murillo is nog altijd bij hem. Ook haar herkennen fans van weleer niet meer terug. Toen was ze een progressieve dichter, tegenwoordig is ze Nicaragua’s vicepresident. Ze staat achter een abortusverbod en een kledingbudget voor haarzelf zo groot dat er voor armenhulp weinig overblijft. ‘Liefhebben is als vechten’, is de vertaling van een van haar klassieke gedichten uit de jaren zeventig. Ook zij is misschien wel niet zo veel veranderd.