Iraanse fotograaf klem tussen Instagram en regime

Als zelfstandig fotojournalist in Iran had Kaveh Rostamkhani (32) de afgelopen jaren veel aan Instagram. Op het populaire platform, dat onderdeel is van het Facebook-concern, kon hij zijn werk tonen en aan internationale opdrachtgevers laten zien waar en waarmee hij bezig was.

Instagram functioneerde voor hem, net als voor veel andere persfotografen, als belangrijk uithangbord. Tot er iets vreemds gebeurde.

Nadat de Iraanse generaal Qassem Soleimani op 3 januari 2020 door een Amerikaanse drone was geliquideerd, ging Rostamkhani in Teheran de straat op om de reacties op de dood van de militaire leider te fotograferen. Alleen: gedurende enkele uren kon hij op Instagram geen fotoreeksen plaatsen als zogenoemde ‘stories’.

Sindsdien heeft Instagram elke paar maanden foto’s van Rostamkhani verwijderd (in totaal meer dan twintig). Steeds ging het daarbij om politiek gevoelige onderwerpen, waardoor de foto’s in strijd zouden zijn met de ‘regels voor de community’ van het platform. ‘Vertel het ons als je denkt dat we een fout hebben gemaakt’, schreef Instagram elke keer na het verwijderen van een foto als automatische melding. Steevast tekende Rostamkhani daarop protest aan bij het platform - zonder resultaat.

Kaveh Rostamkhani (32): „Voor journalisten zou Instagram een soort badge moeten maken, zoiets als het blauwe vinkje op Twitter, dat aangeeft dat een account van maatschappelijk belang authentiek is.”

Omdat de persvrijheid in Iran toch al ernstig beperkt is, komt Rostamkhani klem te zitten tussen de overheid en Instagram, die het hem allebei moeilijk maken om zijn werk te doen.

Portret van generaal Soleimani

De fotograaf studeerde in Duitsland en werkte in Europa en in het Midden-Oosten voor onder meer Süddeutsche Zeitung, Neue Zürcher Zeitung, Helsingin Sanomat, persbureau AFP en ook NRC.

Eén keer werd een foto zestien maanden na publicatie opeens van zijn Instagram-account verwijderd. Het betrof een stemmig beeld van een drukke weg in avondlijk Teheran, waar in de middenberm een groot en licht beeldscherm staat, met daarop een portret van de omgebrachte generaal Soleimani. Het Amerikaanse weekblad Time had de foto begin 2020 geplaatst op de website én op het eigen Time Instagram-account. Anders dan bij het account van Rostamkhani zelf werd de foto daar níet weggehaald.

Toen eind vorig jaar Irans belangrijkste atoomwetenschapper, Mohsen Fakhrizadeh, vermoedelijk door de Israëlische geheime dienst werd geliquideerd, maakte Rostamkhani de volgende dag een foto van de voorpagina’s van Iraanse kranten. Hij liet daarmee zien dat de moord het nieuws in Iran beheerste. Binnen 48 uur verwijderde Instagram ook deze niet erg uitzonderlijke nieuwsfoto.

Pas toen NRC deze week bij Instagram navraag deed over de kwestie, kwam het platform in actie. In een verklaring liet het vrijdag aan NRC weten dat er een fout gemaakt was, dat de foto’s ten onrechte waren verwijderd en nu weer teruggeplaatst zijn. Ook zou Instagram stappen hebben gezet om te voorkomen dat zoiets nog eens kan gebeuren.

Volgens Rostamkhani zijn sommige foto’s wel teruggeplaatst, maar andere niet. Instagram heeft zich bij hem ook niet gemeld.

Een badge

„Ik begrijp dat sociale media grenzen moeten stellen aan wat er op hun platform te zien is”, zegt Rostamkhani. „Maar platformen zouden transparanter moeten zijn over de redenen waarom bepaalde beelden of teksten worden weggehaald. Ik fotografeer nieuwsonderwerpen. Mijn taak is met foto’s de situatie in dit land te verhelderen.”

Lees ook Facebook onder de eigen loep. Werkt dat?

„Voor journalisten zou Instagram een soort badge moeten maken, zoiets als het blauwe vinkje op Twitter, dat aangeeft dat een account van maatschappelijk belang authentiek is.

„Ik zou ook straatkatten in Teheran kunnen fotograferen en daarmee misschien veel succes hebben. Maar dat is niet hoe ik mijn beroep opvat. Mijn vak is politieke en documentaire fotografie. Instagram lijkt dat alleen niet te erkennen.

„Vijftien jaar geleden was het voldoende om je werk op je website te zetten om het onder de aandacht te brengen van potentiële afnemers”, legt Rostamkhani uit. „Maar tegenwoordig is verspreiding via sociale media, en vooral Instagram, cruciaal. Als fotograaf heb je Instagram nodig om waargenomen te worden en aan de bal te blijven. Een goed alternatief is er niet, het is een soort monopolie geworden.

„Dat zo’n concern je foto’s zo maar kan weghalen, zonder duidelijke rechtvaardiging, dat raakt aan de persvrijheid. Dat zou op de een of andere manier gereguleerd moeten worden.”

Twee keer heeft Instagram hem voorgesteld een klacht in te dienen bij Oversight Board, de onafhankelijke Raad van Beroep die Facebook (eigenaar van Instagram) heeft ingesteld. Maar het is hoogst onzeker of de Raad, die in minder dan een jaar al honderdduizenden klachten voorgelegd heeft gekregen, de zaak in behandeling neemt.