Eén vaccin van Pfizer, het andere van Janssen: waarom mag dit in Nederland nog niet?

1. Wie mogen een Janssenprik halen?
Iedereen die nog niet tegen het coronavirus is ingeënt, kan vanaf woensdag via een speciaal telefoonnummer van de GGD een afspraak maken voor het Janssenvaccin. Het grote voordeel van dat vaccin is dat je er maar één dosis van nodig hebt. Dat kan bijvoorbeeld handig zijn voor mensen die nog voor de zomervakantie verzekerd willen zijn van een vaccinatiebewijs waarmee je kunt reizen. 

Het Janssenvaccin is grotendeels geschrapt uit het vaccinatieprogramma, vanwege een heel klein risico op een ernstige bijwerking (trombose in combinatie met een laag aantal bloedplaatjes). Iedereen die afgelopen weken op grond van geboortejaar is uitgenodigd of nog op een vaccinatieafspraak wacht, krijgt een vaccin van Pfizer of Moderna. Daarvan zijn twee prikken nodig. 

Wie al een afspraak voor een eerste prik heeft ingepland, mag alsnog switchen naar Janssen. Maar wie al een eerste prik heeft gehad (van AstraZeneca, Pfizer of Moderna), mag dat niet. Ook al zou dat betekenen dat je sneller een vaccinatiepaspoort hebt. “Je moet dat ook niet willen,” zegt een woordvoerder van de GGD. “Het is niet bekend of Janssen na een eerste dosis van een ander vaccin veilig en werkzaam is. Bij het maken van een afspraak en op de priklocatie controleren we of mensen al een vaccinatie hebben gehad.”

Hoe groot de belangstelling voor een Janssenvaccin is, weten de GGD en het RIVM niet. “Dat is niet onderzocht. Komende twee weken zijn 200.000 doses beschikbaar, dat is niet heel veel,” zegt de woordvoerder. Vanwege productieproblemen is het onduidelijk wanneer de volgende levering komt. 

2. Kun je na een eerste dosis AstraZeneca de tweede prik krijgen van Pfizer of Moderna? 
In Nederland niet. Tot frustratie van sommige mensen die na hun eerste dosis AstraZeneca het vertrouwen in dat vaccin zijn verloren. AstraZeneca wordt in Nederland niet meer gegeven aan mensen onder de zestig vanwege een zeer klein risico op een ernstige bijwerking. Daarnaast heeft het merk de reputatie dat het een minder goede bescherming oplevert tegen Covid-19 dan Pfizer. Overigens niet helemaal terecht: in de praktijk beschermen beide vaccins al na één prik even goed, bleek uit een groot onderzoek in Engeland.

Een petitie van mensen die na hun eerste AstraZenecaprik nu Pfizer willen, is ruim 1400 keer ondertekend. Vooralsnog zonder effect. Volgens het ministerie van Volksgezondheid is er nog te weinig bekend over de veiligheid en werkzaamheid van zo'n vaccinmix. De Gezondheidsraad is om advies gevraagd. Die wacht nog op de resultaten van een onderzoek in Groot-Brittanië. Er is een uitzondering voor mensen die na hun eerste prik een ernstige bijwerking of allergische reactie kregen. Zij kunnen een tweede prik krijgen van een ander merk. 

3. Waarom kiezen andere landen er wel voor om verschillende vaccins te mixen?
In onder andere Duitsland, Frankrijk, Spanje, Noorwegen en Zweden krijgen mensen die een eerste dosis AstraZeneca hebben gehad, een tweede prik van Pfizer of Moderna. Volgens die landen en de Wereldgezondheidsorganisatie zijn er inmiddels voldoende aanwijzingen dat het mixen van vaccins veilig en effectief is.

Uit verschillende onderzoeken blijkt zelfs dat een mix een betere immuunrespons oplevert dan twee doses van hetzelfde merk. Proefpersonen die AstraZeneca én Pfizer kregen, maakten meer antistoffen aan dan mensen die een dubbele dosis AstraZeneca kregen. Ook leidde dat tot een sterkere reactie van de zogenoemde T-cellen, die helpen bij de afweer tegen het virus. “Mijn indruk is dat de mix beter werkt,” zegt Anke Huckriede, hoogleraar vaccinologie aan de Rijksuniversiteit Groningen. 

Wel bleek uit een Engelse studie dat het ‘mixen en matchen’ meer (milde) bijwerkingen gaf zoals koorts en hoofdpijn. Dat komt mogelijk door de sterkere immuunrespons die in het lichaam wordt opgewekt. Bij de Engelse studie was de interval tussen de twee prikken maar vier weken, zegt Huckriede. “Bij een Duitse studie was dat interval drie maanden. Daar waren de bijwerkingen duidelijk minder dan na een eerste prik met het AstraZenecavaccin.”