Direct naar artikelinhoud
Marcel Levi.
Marcel Levi

De epidemie waar je niemand over hoort

Nu we al meer dan een jaar in de ban zijn van de epidemie met het coronavirus, zouden we bijna vergeten dat er nog andere epidemieën zijn die heel veel gezondheidsschade veroorzaken. Eén van die epidemieën veroorzaakt wereldwijd een golf aan eerstehulpbezoeken en ziekenhuisopnames. Jaarlijks overkomt dit ruim 30 procent van de 65-plussers en bij vijf op de honderd ouderen veroorzaakt het ernstige gezondheidsschade. Het is zelfs elk jaar oorzaak van overlijden bij honderden Nederlanders.

Merkwaardig genoeg is er geen talkshow die het erover heeft. Twitter is doodstil. Er is ook geen lockdown of vaccinatie die helpt tegen dit enorme volksgezondheidsrisico.

Deze epidemie is die van vallen bij oudere mensen. Vallen is bij bejaarden één van de grootste dagelijkse bedreigingen voor de gezondheid met kans op aanzienlijke schade en blijvend verlies van mobiliteit en zelfstandigheid. Met een beetje pech levert een val bij een oudere ernstig letsel op zoals botbreuken, bloedingen, moeilijk genezende wonden en soms zelfs hersenschade. Uit onderzoek blijkt het soort schade na een val een sterke voorspeller voor de toekomst. Hoe ellendig een gebroken pols na een val ook is, het betekent dat de reflex om de val op te vangen met de handen intact is en dat is goed nieuws. Zonder die reflex leidt een val vaker tot een gebroken heup en één op de vijf ouderen met een gebroken heup komt binnen een half jaar daarna te overlijden.

Ook buitelingen die niet onmiddellijk tot letsel leiden zijn gevaarlijk. Een val binnenshuis en vervolgens langdurig op de grond blijven liggen door het onvermogen weer op te staan, kan leiden tot uitdroging, onderkoeling of longontsteking. Ook kan angst om opnieuw te struikelen onzekerheid veroorzaken, met juist daardoor een grotere kans op weer een val.

Ouderen vallen door gebrek aan evenwicht, verlies van spierkracht, verminderd zicht en vaker voorkomen van duizeligheid. Factoren die de kans op vallen vergroten zijn suikerziekte (een hoger lichaamsgewicht en soms fluctuerende bloeddruk bij opstaan uit zittende positie), incontinentie (te haastig naar het toilet), neurologische aandoeningen, zoals de ziekte van Parkinson en dementie, of het gebruik van medicijnen met invloed op alertheid en motoriek. Vrouwen hebben vaker ernstig letsel dan mannen na een val, wellicht doordat zij op hogere leeftijd meer broze botten hebben.

Vallen kan worden voorkomen door simpele maatregelen zoals een rollator en solide schoeisel, of door het wegnemen van risico­factoren. Denk aan (dikwijls te hoog gedoseerde) medicamenten en losliggende kleedjes en elektrische snoeren in huis.

Valpreventie verdient meer aandacht als speerpunt van publieke gezondheidszorg bij een oudere populatie. Het is niet het meest sexy onderwerp, maar kan potentieel gigantisch veel meer gezondheidswinst opleveren dan ingewikkelde operaties en dure medicijnen.

Marcel Levi is voorzitter van de raad van bestuur van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). Daarvoor was hij ceo van University College London Hospitals en bestuursvoorzitter van het AMC. Lees al zijn columns hier terug.

Reageren? m.levi@parool.nl.