De voedselprijzen stijgen naar een gevaarlijk niveau, 155 miljoen mensen verkeren in voedselnood
De internationale voedselprijzen stijgen al een jaar. Onrust in veel landen en natuurlijk de coronacrisis hebben tientallen miljoenen mensen in voedselnood gebracht.
Al elf maanden op rij stijgen de voedselprijzen. Dat stelt de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties, de FAO. Vooral suiker en plantaardige oliën hebben de prijsindex voor de wereldmarkt naar het hoogste niveau sinds 2014 getild. Ook zuivel en granen zijn duurder geworden, blijkt uit deze index, die verder nog op de vleesprijzen is gebaseerd.
Het is zorgwekkend dat voedsel duurder wordt, want vorige week bleek dat het aantal mensen in acute voedselnood in 2020 het hoogste niveau in vijf jaar bereikte. 155 miljoen mensen in 55 landen of gebieden verkeerden in een voedselcrisis, meldde een alliantie van de VN, de EU, overheids- en maatschappelijke organisaties. Zo’n 20 miljoen meer dan in 2019.
Werkloosheid en inkomensverlies
Naast gewapende conflicten en extreem weer waren economische schokken, waaronder de coronacrisis, een belangrijke oorzaak. “Tientallen miljoenen kwetsbare mensen waren niet in staat om voldoende voedsel te kopen, als gevolg van werkloosheid en inkomensverlies, vaak gecombineerd met plotseling stijgende en aanhoudend hoge voedselprijzen”, zegt het Global Network Against Food Crises.
Stijgende voedselprijzen en een voedselcrisis − die combinatie doet Yaneer Bar-Yam, president van het Amerikaanse onderzoeksinstituut NECSI uit Cambridge, terugdenken aan onderzoek dat hij in 2011 met collega’s publiceerde. In De voedselcrisis en de politieke instabiliteit in Noord-Afrika en het Midden-Oosten legden zij een directe link tussen de voedselprijsindex van de FAO en de onrust in veel landen.
Toen de prijsindex in 2008 piekte, kwamen er voedselrellen in onder meer Mozambique, Jemen, Kameroen, Soedan, Ivoorkust, Haïti en Egypte. Toen de prijzen daalden, werd het rustig. Bij de volgende piek, in 2011, begon de Arabische Lente, met protesten in onder meer Tunesië, Libië, Algerije en Egypte. Die demonstraties kwamen voort uit een brede afkeer van de regimes. Maar volgens Bar-Yam stookten de hoge voedselprijzen de wanhoop van de bevolking verder op. Als graan te duur is, gaan mensen sneller de straat op.
‘Voedseltekorten zijn een binnenlandse aangelegenheid’
De voedselprijzen stijgen nu naar een gevaarlijk niveau, waarschuwt Bar-Yam op Twitter over de huidige stand van de FAO-prijsindex. Die zit nog 12 procent onder de piek van 2011. De pandemie maakt het moeilijker voor overheden om hun bevolking te beschermen en van voldoende voedsel te voorzien, voegt hij daaraan toe. Het kan onrustig worden.
Abdolreza Abbassian, expert van de prijsindex bij de FAO in Rome, plaatst kanttekeningen bij die relatie tussen sociale onrust en de voedselprijzen. “Onze prijsindex gaat over de wereldmarkt en voedseltekorten zijn een binnenlandse aangelegenheid”, zegt hij. Je kunt die twee dus niet zomaar kortsluiten. “In veel landen worden de prijzen van stapelproducten gereguleerd”, gaat hij verder. “De prijzen op de markt stijgen dus niet zomaar. Overheden moeten die duurdere importen wel kunnen betalen. Maar als het geld opraakt, kan elders bezuinigd worden. Dan is er bijvoorbeeld wel voldoende graan, maar valt de stroom vaker uit.”
Landen hebben lessen geleerd van die eerdere voedselcrises, zegt Abbassian. “Zo hebben Noord-Afrikaanse landen eind vorig jaar extra graan ingekocht. Om voorraden aan te leggen en moeilijkheden te voorkomen.”
Voedsel als belegging
Naast de vaste factoren, zoals het weer en de kwaliteit van de oogst, hebben de prijsstijgingen sinds vorig voorjaar ook te maken met de grootschalige vraag vanuit China, zegt Abbassian. Verder speelt speculatie een rol. “Er wordt veel geld bijgedrukt door centrale banken en investeerders moeten daar iets mee. Voedsel is een interessante belegging, want de vraag zal weer stijgen als economieën heropenen en groeien.” De herstellende vraag kan de prijzen nog verder opstuwen.
De coronacrisis zorgde een jaar geleden voor veel onzekerheid in de markt. Maar de voedselindustrie is grotendeels ontkomen aan logistieke verstoringen, zegt Abbassian. “We zagen alleen incidentele problemen, zoals de besmettingen in Braziliaanse slachthuizen.”
Indiase export onzekere factor
Momenteel houdt hij de situatie in India nauwlettend in de gaten. De ernstige covidsituatie daar verstoort de rijstmarkt van de grootste producent ter wereld. Een deel van de migrantenwerkers is van de rijstvelden naar huis gegaan. Sinds april haalt de centrale overheid grote hoeveelheden rijst uit de eigen pakhuizen om aan de armen te verstrekken.
Abbassian: “Wat die voedselcrisis van 2008 verergerde, was dat India de export van rijst aan banden legde. Omdat het graan duurder was geworden, wilde India meer rijst aan het eigen voedselprogramma toevoegen. Die exportbeperkingen gingen toen als een schokgolf door de internationale markt. De vraag is wat er nu met de Indiase export gaat gebeuren.”
Lees ook:
‘Na de coronapandemie dreigt de hongerpandemie’
Na de uitbraak van de coronapandemie dreigt een nieuwe pandemie: die van de honger. David Beasley, directeur van het World Food Programme, kijkt met angst en beven naar de toekomst.