‘Facebook handelde met verbanning Trump in strijd met eigen huisregels volgens toezichtsraad’

Eerst even het nieuws van de dag. Wat is er precies gebeurd?

‘Daarvoor moeten we eigenlijk even terug naar 6 januari, toen het Capitool werd bestormd. Terwijl dat nog gaande was, verklaarde Trump in een video op Facebook zijn liefde aan de bestormers. De dag erop schorste Facebook hem voor 24 uur, later werd dat voor onbepaalde tijd. Aanvankelijk was het de bedoeling dat de schorsing na de machtsoverdracht aan Biden werd opgeheven, maar Facebook had de zaak al voorgelegd aan zijn eigen toezichtsraad, de Oversight Board, en Trumps account bleef afgesloten.

‘De raad heeft zich nu gebogen over de zaak en gezegd: wat Trump deed was tegen de regels, maar Facebook had hem niet voor onbepaalde tijd mogen schorsen. Dat kan namelijk helemaal niet volgens de huisregels. Daar staat dat je een gebruiker alleen permanent of voor een bepaalde periode kunt schorsen.’

Komt dit als een verrassing?

‘Ik had niet verwacht dat Trump zijn account terug zou krijgen. Maar het is opmerkelijk dat Facebook volgens de Oversight Board in strijd met zijn eigen huisregels handelde. Nu leggen ze de bal weer bij Facebook, terwijl de raad juist in het leven geroepen is om aan dit soort onduidelijkheden een einde te maken.’

Hoe onafhankelijk is die Oversight Board? Het wordt door Facebook zelf gefinancierd.

‘Ze worden inderdaad door Facebook gefinancierd maar zijn in theorie wel onafhankelijk. Facebook wil beslissingen graag laten beoordelen door deze raad. Dat is natuurlijk een beetje vreemd, er zijn immers al talloze contentmoderatoren die aan de hand van huisregels bepalen wat wel en niet kan op Facebook. Daar komt nu nog een laag bovenop.’

‘Anderzijds heeft ceo Mark Zuckerberg ooit gezegd dat hij een structuur wil achterlaten, mocht hij ooit vertrekken. Dat is dit geworden, een soort hooggerechtshof van Facebook. Het is het enige sociale medium dat zoiets heeft. Twitter, dat Trump ook heeft geschorst, heeft het bijvoorbeeld niet.’

En wat voor mensen zitten er in die raad?

‘Nu twintig mensen, eind dit jaar moeten dat er dertig worden. Dat zijn veelal mensen met juridische vakkennis, en veel Amerikanen. Maar ook de oud-premier van Denemarken, een voormalig hoofdredacteur van The Guardian en de Jemenitische Nobelprijswinnares Tawakkol Karman. Zowel Facebook zelf als zijn gebruikers kunnen zaken aandragen. Ze krijgen meer zaken dan ze kunnen behandelen.’

Hoe nemen ze beslissingen?

‘Het allerlastigste is: hoe oordeel je over de uiteenlopende zaken die worden voorgelegd en welke criteria handhaaf je daarbij? De context van of iets een grap is of een belediging is vaak sterk regionaal en het netwerk heeft miljarden gebruikers.

‘Neem bijvoorbeeld de beslissing om Zwarte Piet van Facebook te verbannen. Daarover zegt de raad: dat is een racistische karikatuur en tegen de huisregels. Er zijn mensen die vinden dat Zwarte Piet een puur onschuldige traditie is. Er is kritiek op het feit dat een organisatie van buiten Nederland daar iets van zegt.

‘De actualiteit speelt ook mee. Facebook is in het conflict in Myanmar belangrijk. Op het medium worden foto’s gedeeld van mensen die door het leger zijn gedood. Normaal gesproken zou zulke content worden verwijderd, omdat het te gruwelijk is, maar vanwege de nieuwswaarde en het politieke belang blijft dat erop staan.

‘Een vergelijkbaar argument wordt aangevoerd bij Trump: hij overtrad de regels, maar was destijds een man met nogal wat politieke macht. Dat maakte de dingen die hij op Facebook schreef nieuwswaardig en iets wat je in context moet plaatsen in plaats van verwijderen.

‘Facebook zei altijd: wij zijn alleen een platform en bemoeien ons niet met de inhoud. Maar met zo’n belangrijk sociaal medium kan dat niet meer. Je kunt niet zonder een vorm van moderatie.’

Hoe gaat het nu verder?

‘Facebook krijgt nu zes maanden de tijd om zich nog een keer over het account van Trump en de beslissing uit januari te buigen. Ze hebben in principe drie opties. Trump blijft geschorst op Facebook, maar nu voor bepaalde tijd, dus tot een bepaalde datum. Hij kan ook permanent worden geschorst, of meteen weer zijn accounts terugkrijgen.

‘Hoe dit gaat uitvallen is lastig te zeggen. De raad heeft gezegd dat Trump destijds wel degelijk de huisregels overtrad en het besluit op zich om hem te schorsen terecht was – het mocht alleen niet voor onbepaalde tijd. Anderzijds heeft Trump nu veel minder macht dan toen, wat een reden kan zijn om hem weer de ruimte te geven. Maar welke beslissing ook wordt genomen, er valt sowieso kritiek op te bedenken.’