‘Poetin gokt duidelijk dat het Westen tandeloos blijft’

Met het Russische oppositielid Aleksej Navalny lijkt het met de dag slechter te gaan.

“Ja, behalve het feit dat hij nu naar een gevangenishospitaal werd gebracht, heeft de regering nog helemaal geen concessies naar Navalny toe gedaan. Nog steeds mag hij niet behandeld worden door zijn eigen artsen. Ik kan me ook alleen maar baseren op basis van wat ik in de media zie, maar daaruit blijkt toch dat hij er erg aan toe is.

“Tegelijkertijd wordt het protest in de straten opgevoerd. Oorspronkelijk zou er enkel gedemonstreerd worden als een petitie om Navalny vrij te krijgen 500.000 handtekeningen haalde. Zoveel kwamen er nog niet binnen, maar het protest zal woensdag (morgen, red.) toch plaatsvinden. Dat is op dezelfde dag als Poetin zijn State of the Union geeft voor het Hoger- en Lagerhuis van het parlement. Hoeveel mensen er woensdag op straat komen, en hoe politie en ordediensten daarop reageren, daar ben ik toch benieuwd naar. Je moet er niet aan denken wat kan gebeuren als het slechts afloopt met Navalny.”

Berokkent het geval-Navalny Poetin niet meer schade dan het hem winst oplevert?

“Er is een steeds groter wordende groep is in Rusland die voor het eerst de straat op komt, maar het blijft een minderheid. (Slechts 29 procent vindt dat Navalny onterecht achter de tralies zit, red.). Dat in een land met 140 miljoen inwoners zo'n petitie nog steeds geen 500.000 handtekeningen kreeg, toont dat ook ergens aan. Ik durf dus nog niet te zeggen dat het burgerprotest even grote proporties zal aannemen als in Oekraïne of Wit-Rusland.” 

De nationale veiligheidsadviseur van VS-president Joe Biden heeft inmiddels wel met sancties gedreigd als Navalny zou overlijden. 

“Ja, het luidste protest komt van de VS en het Verenigd Koninkrijk. Maar Poetin lijkt zich door voorlopig weinig van aan te trekken. Ik denk dat Poetin vooral taxeert hoe zijn belangrijkste handelspartners in de EU, Nederland, Italië en Duitsland, hierop reageren. Zolang de EU zich beperkt tot sancties tegen bepaalde personen of bedrijven, is er weinig aan de hand. Rusland is op vlak van sancties wel wat gewend: sinds 1917 lopen er al sancties tegen Rusland. Veel dramatischer voor Poetin zou zijn mocht Rusland uit het SWIFT-banksysteem worden gewipt, of mocht de bouw van de Nord Stream 2-pijpleiding (die aardgas tussen Rusland en Duitsland moet transporteren, red.) afgebroken worden. Maar van de nieuwe kandidaten die Merkel als bondskanselier zouden opvolgen, zijn er weinig die zich nog openlijk tegen die pijpleiding verzetten.”

Een land dat wel de druk opvoert, is Tsjechië. Het zet twintig Russische diplomaten het land uit, nu uit onderzoek blijkt dat Russische veiligheidsagenten achter een ontploffing van een munitiedepot in 2014 zouden hebben gezeten. Waarom zou dat Rusland dat gedaan hebben?

“Achter de precieze reden hebben we het raden. Maar feit is dat de Russische buitenlandpolitiek sinds het aantreden van Poetin gericht is op het verstoren van het Westen. Vandaar dat Russische veiligheidsdiensten op zijn zachtst gezegd geïnteresseerd waren in het Nederlands referendum over de associatie met Oekraïne, in de referenda over de brexit en de onafhankelijkheid van Catalonië. Het is heel goed denkbaar dat verwarring zaaien in Tsjechië in 2014, op het moment van de schermutselingen in Oekraïne, een politiek doel was. Bovendien is het land van oudsher een frontlinie voor veiligheidsdiensten.”

Ook in Wit-Rusland roeren de Russische veiligheidsdiensten zich. De Russische veiligheidsdienst FSB zegt nu een aanslag verijdeld te hebben op de Wit-Russische president Loekasjenko. Een van de gearresteerden heeft de Amerikaanse nationaliteit. Speelt dat in Poetins voordeel?

“Wit-Rusland is een apart geval. Loekasjenko heeft altijd geprobeerd om onafhankelijk te opereren. Het is ook niet zo dat de EU al jaren tegen Wit-Rusland ingaat. Sterker nog, na de annexatie van de Krim in 2014 heeft de EU zijn sancties tegen Wit-Rusland afgezwakt, omdat Loekasjenko een bemiddelende rol speelde. Maar na de frauduleuze verkiezingen van vorig jaar heeft de EU de sancties tegen hem en Wit-Rusland weer opgedreven. Poetin ziet het als een gedroomde kans om de ‘uniestaat’ (een unie van Rusland en Wit-Rusland, red.) verder vorm te gaan geven.” 

Inmiddels zou Poetin zo’n 150.000 soldaten hebben verzameld in de Krim en op de grens met Oost-Oekraïne. Zou het nog steeds om ‘oefeningen’ gaan?

“Met zoveel soldaten lijkt me dat moeilijk te geloven. Het argument van Poetin is dat ze op hun eigen grondgebied mogen doen wat ze willen. Maar uit het feit dat hij een overleg met Biden afsloeg, spreekt toch een zekere agressiviteit.

“Ik denk dat Rusland er voornamelijk op uit is om Oekraïne te destabiliseren. De NAVO heeft nu namelijk als uitgangspunt dat een land stabiel moet zijn om toe te treden. Poetin wil dus te allen prijze vermijden dat er nog een voormalige sovjetrepubliek bij de NAVO komt.”

Kan het tot een openlijke oorlog komen?

“Ik kan me moeilijk voorstellen dat het zover komt. Poetin gokt duidelijk dat het Westen tandeloos blijft. Alleen al in de EU zie je dat verschillende landen verschillende belangen hebben, dus kan Poetin kijken waar het schip strandt. Maar één speldenprik kan genoeg zijn om het te doen ontaarden.”