Zwaardere lasten voor sterke schouders – maar wat betalen deze bedrijven nu al?

Wie gaat de rekening van de coronacrisis betalen? De slachtoffers van de lockdown krijgen miljarden euro’s van de overheid, maar er zijn ook bedrijven die eraan verdienen, zoals supermarktketen Albert Heijn, pakjesbezorger PostNL en onlinebetaaldienst Adyen. Zou het niet logisch zijn als zij extra bijdroegen? Niet alleen linkse oppositiepartijen als PvdA en SP vinden dat een goed idee, ook een rechtsere regeringspartij als het CDA ziet er wel wat in. Bijna alle partijen hebben in hun verkiezingsprogramma het voornemen opgenomen de winstbelasting van bedrijven of de lasten te verhogen. Maar hoeveel belastingen betalen de bedrijven nu al? En in welke mate weten ze met slimme trucs aan de belastingafdracht te ontsnappen? 

Door de ingewikkelde belastingregels is het lastig informatie te achterhalen over wat individuele bedrijven aan belastingen betalen. Ondernemingen scheppen er bovendien een genoegen in te schuiven met allerlei kosten en verliezen uit het verleden. Zeker bedrijven met dochterondernemingen in diverse landen kunnen een ingewikkeld web weven waardoor het zicht op de werkelijke belastingafdracht mistig is.

Het CBS deed in 2019 wel een poging om de winstbelasting van bedrijven te doorgronden, waarbij het gebruik kon maken van alle cijfers van de Belastingdienst. Zelfs voor de rekenmeesters van het CBS bleek het ingewikkeld om alle getallen te vergelijken, maar toch was het voor hen duidelijk: hoe groter de omzet en winst van bedrijven, hoe lager het percentage aan belasting dat ze aan de overheid overmaken. Saillant detail: beursgenoteerde bedrijven weten zich het best te ontworstelen aan de fiscus. Ze betaalden in 2017 – het recentste jaar waarover cijfers zijn te vinden – per saldo maar 13,2 procent van hun winst aan de Belastingdienst. Bij de 25 bedrijven op de AEX lag dit percentage wel iets hoger, maar nog steeds aanzienlijk lager dan het officiële tarief van de vennootschapsbelasting van 25 procent. 

Als je verder inzoomt op de aard van de bedrijven blijken de Nederlandse ondernemingen en multinationals zich nog wel redelijk aan de officiële belastingtarieven te houden. Juist de buitenlandse ondernemingen betalen weinig belasting, het resultaat uiteraard van alle belastingverdragen waardoor Nederland internationaal geregeld als belastingparadijs wordt getypeerd. 

Van de belastingen die Nederland jaarlijks incasseert, is hierdoor een steeds kleiner deel afkomstig van de winstbelasting van bedrijven. Loonbelasting en btw zijn veel belangrijkere inkomstenbronnen voor de staat.

Belastingparadijs

Dat bedrijven in Nederland weinig belasting betalen, kwam ook naar voren in een studie van de internationale denktank de Oeso. Volgens deze organisatie wisten bedrijven in Nederland in 2016 samen 24,8 miljard winst te boeken en daar slechts 2,6 miljard euro belasting over te betalen. Dat komt neer op een effectief tarief van slechts 10,6 procent. Geschrokken door deze uitkomst stuurde staatssecretaris Hans Vijlbrief van Financiën prompt een brief naar de Oeso dat er een verkeerde rekenmethode was gebruikt. Kennelijk had dat succes, want in de recentste Oeso-tabel bedraagt de effectieve belastingdruk in Nederland 22,6 procent.

Al het gereken met belastingtarieven maakt wel één ding duidelijk. Verhogen van de officiële belastingtarieven is één manier om het bedrijfsleven mee te laten betalen, maar het heeft waarschijnlijk meer zin het geschuif met kostenposten in te dammen, zodat bedrijven echt 25 procent van hun winst aan de staat betalen.