Direct naar artikelinhoud
NIEUWS

Rechtbank oordeelt: geen proces mogelijk tegen Ruinerwold-vader

De vader die zijn kinderen jarenlang in een boerderij in het Drentse Ruinerwold afschermde van de buitenwereld wordt niet langer strafrechtelijk vervolgd. Vanwege de gevolgen van een herseninfarct zou een eerlijk proces onmogelijk zijn, oordeelde de rechtbank in Assen donderdag.

De boerderij in Ruinerwold.Beeld ANP

‘Bij verdachte is sprake van zodanige fysieke en cognitieve beperkingen dat hij niet in staat is het strafproces te volgen. Voortzetting van de vervolging onder deze omstandigheden zou een schending van het recht op een eerlijk proces betekenen’, aldus het vonnis.

Daarmee komt een juridisch einde aan de opzienbarende zaak die begon op op 14 oktober 2019. Toen werd ontdekt dat Gerrit Jan van D. (inmiddels 68) jarenlang met zes van zijn kinderen in afzondering had geleefd. Later bleek dat hij hen weg wilde houden van ‘kwade geesten’ in de buitenwereld. Van D., die zichzelf als ‘aartsvader’ zag, bleek er ondertussen een levendig digitaal bestaan op na te houden, met een eigen evangelie.

De jongste vijf kinderen (nu allen volwassen) hebben te kennen gegeven dat de afzondering niet tegen hun zin gebeurde. Drie oudere kinderen, waarvan er twee nooit in de boerderij woonden, zeggen echter door hun vader mishandeld en seksueel misbruikt te zijn. Dat is ook waar justitie Van D. naast vrijheidsberoving van verdenkt.

Nu vader Van D. niet langer vervolgd wordt, komt hij op vrije voeten. De jongste vijf kinderen hebben te kennen gegeven het leven met hun vader weer op te willen pakken. Hij wil dat zelf ook.

Met het vonnis volgt de rechtbank de conclusies van deskundigen en het Openbaar Ministerie. Dat maakte twee weken geleden bekend de vervolging te willen staken. ‘Het recht op een eerlijk proces zal bij voortzetting worden geschonden. Hij is geen zwijgende verdachte, hij is geen bekennende verdachte, hij is een verdachte die niet kan verklaren. Hij zit gevangen in zijn eigen brein’, aldus de officier van justitie.

Van D. werd in 2016 getroffen door een beroerte. Hij is deels verlamd, kan hij nauwelijks communiceren, niet schrijven en niet typen. Cruciaal is de vraag of een verdachte in staat is de strekking van de tegen hem ingestelde vervolging te begrijpen, om zich te kunnen verdedigen. De deskundigen die Van D. onderzochten, betwijfelen dat ten zeerste. ‘Ik denk dat de hele materie in deze zaak te complex voor hem is’, zei psychiater Dorith Harari.

Emotionele verklaring

Dat rechterlijke weging uitblijft, is vooral wrang voor de oudste vier kinderen, van wie enkel ‘Jan’ in de boerderij woonde. Drie andere kinderen ontvluchtten het gezin nog daarvoor. Zij betichten hun vader er niet alleen van hen van jongs af aan hun vrijheid te ontnomen, maar ook van mishandeling en (in twee gevallen) seksueel misbruik. Bij monde van hun advocaat Corinne Jeekel legden zij twee weken geleden een emotionele verklaring af. Volgens hen is een eerlijk proces – in aangepaste vorm - wel mogelijk.

‘Het is ons er nooit hoofdzakelijk om gegaan dat Gerrit Jan zelf gestraft zou worden. Het gaat ons om erom, dat heel duidelijk door de rechtbank wordt uitgesproken dat wat ons is overkomen niet kan. Het zou een erkenning zijn van het onbeschrijflijke leed dat wij sinds onze geboorte hebben moeten doorstaan. Niet alleen zijn, maar ook onze belangen doen ertoe.’

Volgens de oudste kinderen is er sinds 1989 dertig jaar lang sprake geweest van gijzeling, op meerdere locaties. ‘We werden binnengehouden, leefden in afzondering, niet alleen van de buitenwereld, maar soms ook zo lang van elkaar. De buitenwereld maakte je onrein. Gerrit Jan kon zomaar vanuit het niets bepalen dat je ‘onder’ was (overmand door een slechte geest, red.), dan werd je gestraft. Dan werd je afgezonderd en moest je bidden. Uren, dagen, soms weken achter elkaar. Soms zonder eten. Een kind mag zoiets nooit overkomen.’

De oudste kinderen kregen naar eigen zeggen ook stelselmatig de schuld van het overlijden van hun moeder in 2004, omdat zij als enige wel contact hadden met de buitenwereld en naar school gingen. ‘Haar overlijden was een aanval van buitenaf waarvoor wij verantwoordelijk waren.’

De mishandeling en het seksueel misbruik hebben voor ‘blijvende littekens’ gezorgd, aldus de oudste kinderen. ‘Maar misschien hebben de psychische mishandelingen ons wel het meest beschadigd.’ Na hun vlucht hebben zij niemand durven vertellen over het lot van hun jongere broertjes en zusjes. ‘Elk contact, elke gedachte er zelfs aan, zou een geestelijke aanval kunnen betekenen.’

Ervaringsdeskundigen

Dat vervolging gestaakt wordt, zal voor de oudste kinderen hard aankomen, erkent het OM. Het betekent ook niet dat er geen misdrijven zijn gepleegd. ‘Geen enkele overtuiging, geen enkel geloof rechtvaardigt het fysiek pijn doen van jonge kinderen, het opsluiten van kinderen en het seksueel misbruiken van kinderen.’

Tot een veroordeling zal het niet leiden. Vader Van D. wil na vrijlating met zijn jongste vijf kinderen herenigd worden. Dat is ook hun wens, hebben zij laten weten.

De oudste vier kinderen waarschuwen dat wanneer dat gebeurt, hun broertje en zusjes opnieuw gebukt zullen gaan onder hun vaders gezag. ‘Wij zijn geen officiële deskundigen, maar wij zijn misschien nog wel veel belangrijker: wij zijn ervaringsdeskundigen. Wij weten bijvoorbeeld als geen ander dat Gerrit Jan nog steeds invloed uitoefent, kan uitoefenen en op welke wijze hij dat doet. Ook al is hij dan mogelijk niet te berechten, hij is en blijft nog steeds een serieus gevaar.’

Zij willen daarom dat het gezin onder toezicht blijft van bijvoorbeeld maatschappelijk werk, voor een veilige omgeving voor de jongste vijf ‘opdat zij zich eindelijk en blijvend, na daar decennia van verstoken te zijn geweest, verder kunnen ontwikkelen tot individuen met een eigen mening, een vrije geest, met een door hen zelf verkozen toekomst. Een leven zonder vrees en angst, zonder druk en straf.’ 

De rechtbank heeft hier geen zeggenschap over, aangezien het om vrije, volwassen mensen gaat. Wat resteert, is de zaak tegen medeverdachte Josef B. Deze Oostenrijkse timmerman was volgens het Openbaar Ministerie een volgeling van Van D. die boodschappen deed en contact met de buitenwereld onderhield. Hij wordt verdacht van medeplichtigheid bij de vrijheidsberoving van de kinderen. In afwachting van zijn proces werd hij afgelopen najaar op vrije voeten gesteld. Wanneer zijn zaak hervat wordt, is onbekend.