WHO zoekt neutrale namen voor nieuwe virusvarianten

Nu over de hele wereld nieuwe varianten van het SARS-CoV-2-coronavirus opduiken die in de gaten moeten worden gehouden, worstelen wetenschappers met de naamgeving daarvan. Er is nu een verwarrende lappendeken aan namen in gebruik voor elke variant. Het noodcomité van Wereldgezondheidsorganisatie WHO broedt inmiddels op een nieuwe gestandaardiseerde naamgeving voor de nieuwe varianten, zonder verwijzing naar een geografische regio.

De naamgeving was bij het opkomen van het nieuwe coronavirus zelf al een kluif. De naam mocht geen verwijzing naar een land of stad van oorsprong bevatten, zoals ‘het China-virus’ of ‘het Wuhan-virus’, omdat dat stigmatiserend zou zijn. „De WHO wil zich buiten geopolitieke kwesties houden”, zegt viroloog Raoul de Groot van de Universiteit Utrecht, die in de onafhankelijke internationale commissie zat die de officiële naam aan het nieuwe virus moest geven, de Coronavirus Study Group. Dat werd SARS-CoV-2, een acroniem van Severe Acute Respiratory Syndrome-CoronaVirus-2, vanwege de verwantschap met het SARS-coronavirus dat in 2002 opdook. De WHO bedacht de naam voor de ziekte die het virus veroorzaakt. „Omdat verwijzing naar SARS zou kunnen leiden tot onnodige paniek werd het Covid-19, een afkorting van CoronaVirusDisease-2019.”

Hernoemen

Maar bij de nieuwe virusvarianten steekt het vernoemen naar het land van oorsprong toch weer hardnekkig de kop op. Neem de variant die het eerst in het Verenigd Koninkrijk werd gesignaleerd. De Britse organisatie voor publieke gezondheidszorg Public Health England noemde die aanvankelijk Variant Under Investigation 202012/01. Toen duidelijk werd dat het om een zorgwekkend snel verspreidende mutant ging hernoemden ze die Variant of Concern 202012/01.

Maar in wetenschappelijke publicaties heet hij B1.1.7, een gangbare notatie die gebruikt wordt om de evolutionaire lijn weer te geven. En een andere wetenschappelijke naam is 20I/501Y.V1, naar het jaar van oorsprong en de belangrijkste mutatie in het 501e bouwsteentje van het spike-eiwit.

Vergelijkbare naamgevingsproblemen spelen bij de varianten die opkwamen in Zuid-Afrika en Brazilië – van die laatste is intussen alweer een subtype in de Braziliaanse stad Manaus bekend, die dan weer de naam P1 meekreeg.

Het vernoemen naar de belangrijkste mutatie van een variant vinden sommige wetenschappers ook geen gelukkige keuze. Veel varianten hebben meer dan één zorgwekkende mutatie. „Eenduidige afspraken maken kan geen kwaad, er zullen nog wel meer varianten opduiken”, zegt De Groot. „De uitdaging is om de hele constellatie van relevante mutaties van een variant te kunnen vangen in de naamgeving.” Hij zal zich daar niet over buigen: de commissie waarin hij zit, gaat niet over de benaming van varianten.

Lees ook De Britse variant, een gevaar voor kinderen?

Toegankelijke, mediagenieke namen

Lange, ingewikkelde codenamen liggen op de loer. Maar het brede publiek zit daar natuurlijk niet op te wachten. Het is dan ook geen wonder dat namen als ‘de Britse variant’ of ‘de Braziliaanse variant’ in de media snel de voorkeur kregen. Al wordt in het Verenigd Koninkrijk zelf ook ‘de Kentse variant’ wel eens gebruikt, naar het graafschap waar de eerste uitbraak van deze variant te zien was.

En zelfs voor wetenschappers onderling zijn toegankelijker namen welkom. Zij noemen de cruciale mutatie die deze besmettelijkere virusvarianten gemeen hebben, en die officieel wordt aangeduid met N501Y, onderling al Nelly.

De naamgevingsoverwegingen zouden moeten worden gemaakt door daadwerkelijk betrokken wetenschappers, vindt De Groot. „Een standaardisering van de aanduidingen van de SARS-CoV-2 varianten is belangrijk voor een heldere communicatie tussen onderzoekers. Die aanduidingen moeten vooral wetenschappelijk informatief zijn.” Een naamgeving vinden die tegelijkertijd ook toegankelijk klinkt voor het brede publiek is lastig, denkt hij. Zelf heeft hij geen problemen met een geografische aanduiding. „Ook voor virologen is een stad of land een makkelijk label”, zegt De Groot. „Het is heel lang de norm geweest om nieuwe virussen naar de plaats van de eerste ontdekking te noemen.”