Wegenbouwprojecten op de helling na stikstofuitspraak Raad van State

Alle grote wegenbouwprojecten van Nederland moeten op de helling. Dat is het gevolg van een uitspraak van de Raad van State die woensdag een tussenvonnis velde over het doortrekken van de A15 bij Arnhem, een van de grootste snelwegprojecten van het land.

Volgens de hoogste bestuursrechter moet minister Cora van Nieuwenhuizen van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) beter uitleg geven over de methode waarmee ze de stikstofuitstoot van deze weg berekent op natuurgebieden in de buurt, een vereiste op grond van Europese natuurwetgeving.

Dat heeft niet alleen gevolgen voor de A15. Het ministerie hanteert dezelfde rekenmethode voor alle wegenbouwprojecten. Daarmee keert het stikstofspook terug naar het ministerie, nadat eerder het Europese hof het zogeheten Programma Aanpak Stikstof (PAS) naar de prullenbak verwees.

Rekenmodel

Voor het berekenen van de stikstofuitstoot van wegen maakt het Rijk gebruik van een rekenmodel, het SRM2. Dat berekent de stikstofuitstoot tot 5 kilometer afstand van een weg. En niet verder. Dat wijkt af van de rekenmethode die wordt gebruikt voor bijvoorbeeld veehouderijen, energiecentrales en scheepvaart. Daar wordt ook de uitstoot over langere afstanden mee gerekend. De hoogte van de uitstoot is bepalend voor de compensatiemaatregelen die genomen moeten worden.

Dat is meten met twee maten, aldus de Raad van State, die vindt dat het ministerie beter moet motiveren waarom er bij de aanleg van wegen een ander rekenmodel wordt gehanteerd. Het ministerie krijgt daar een halfjaar de tijd voor. Tot die tijd verleent de Raad van State geen goedkeuring aan het Tracébesluit voor de A15.

Amelisweerd

‘In feite zegt de Raad van State overdreven netjes dat de rekenmethode niet deugt’, zegt de Tilburgse hoogleraar natuurbeschermingsrecht Kees Bastmeijer. Dat geldt niet alleen voor de A15, maar bijvoorbeeld ook voor de verbreding van de A27 bij Utrecht nabij het natuurgebied Amelisweerd. Een eerder Tracébesluit voor de A27 werd in mei 2019 al door de Raad van State vernietigd nadat het PAS was afgeschoten.

Eind vorig jaar presenteerde Van Nieuwenhuizen een nieuw, aangepast Tracébesluit en sprak ze de verwachting uit dat het werk bij Utrecht nog dit jaar kan beginnen. Dat lijkt nu erg onwaarschijnlijk omdat ook de huidige rekenmethode van het ministerie vragen oproept.

Testcase

De uitbreiding van de A15 was een testcase: het was de eerste keer dat de Raad van State oordeelde over de nieuwe rekenmethode. De Raad nam er de tijd voor: de uitspraak liet ruim een halfjaar op zich wachten. De bestuursrechter behandelde 44 beroepsschriften waarbij niet alleen de stikstofproblematiek in stelling werd gebracht maar ook bezwaren over geluidsoverlast, luchtkwaliteit en schade aan flora en fauna. Vrijwel al die bezwaren worden door de Raad van State van tafel geveegd.

Maar op het meest gevoelige onderdeel, dat van de stikstofdepositie, is het ministerie wederom terechtgewezen. Dat kon nauwelijks als een verrassing komen. Juni vorig jaar liet de door het kabinet ingestelde Adviescommissie Meten en Berekenen Stikstof al weinig heel van becijferingen door Van Nieuwenhuizens ministerie. Commissievoorzitter en emeritus hoogleraar milieusysteemanalyse Leen Hordijk noemde het meten met twee maten ‘onverdedigbaar’.

Gerommel

Natuurbeschermers en in natuurrecht gespecialiseerde juristen hebben het ministerie er al vaker op gewezen dat de afstandsgrens van 5 kilometer voor stikstofdepositie bij wegenprojecten van tafel moet. ‘Er is wetenschappelijk helemaal geen twijfel over dat je dan pakweg 90 procent van het neerslaan van stikstofoxiden helemaal niet in kaart brengt. Maar deze minister blijft maar rommelen met becijferingen’, zegt Johan Vollenbroek van milieuorganisatie MOB.

Vollenbroek vindt overigens dat de Raad nog veel te mild is voor Van Nieuwenhuizen. ‘Je had dat hele Tracébesluit ook kunnen vernietigen. Er valt namelijk niks uit te leggen over de becijferingen. Ja, dat Infrastructuur en Waterstaat overal een potje van maakt.’ Ook hoogleraar Bastmeijer kijkt er zo tegen aan: ‘Er is niks te motiveren. Wat de minister doet is op grond van het Europese recht niet houdbaar.’

Het ergert natuurbeschermers vooral dat het ministerie van IenW in het stikstofbeleid steeds voorbij lijkt te gaan aan waar het in de uitspraken van het Europese hof om te doen was: bescherming en verbetering van natuurwaarden. Het PAS werd door de Europese rechter als een ‘rekentruc’ onderuit gehaald. Nu wekt het ministerie wederom de indruk bezig te zijn met creatief becijferen en het zoeken naar juridische geitenpaadjes.