Direct naar artikelinhoud
InterviewChina

Zhangs windmolengevecht tegen de autoriteiten in Wuhan

Een man kijkt over een schutting die is neergezet om mensen weg te houden uit een wijk in de stad Wuhan, in de centrale Chinese provincie Hubei.Beeld AFP

Zhang Hai zoekt gerechtigheid na de volgens hem nodeloze dood van zijn vader in Wuhan. Maar daar zitten de Chinese autoriteiten niet op te wachten.

Met zijn bejaarde vader naast zich reed Zhang Hai op 16 januari naar Wuhan. Vader Zhang Lifa had een gebroken dijbeen. Na zijn akelige val had de fragiele man een operatie nodig, en in Wuhan, hun thuisstad, was die zorg gratis. Aan de telefoon had de ziekenhuismedewerker niets gezegd over een virus.

Zhang Lifa werd na de operatie wakker met koorts. Op dezelfde dag maakten de autoriteiten bekend dat het nog onbekende coronavirus van mens op mens overdraagbaar was. Een coronatest bleek positief, maar toen was er niets meer te doen. Zhang Lifa verzonk in een coma en overleed twee dagen later. Toen pas hoorde Zhang Hai dat er al veel langer een virus rondging in Wuhan. “Ik was woedend. Ik wist meteen dat ik juridische stappen wilde nemen, om uit te zoeken wie hiervoor verantwoordelijk is.”

In het oorspronkelijke epicentrum van de uitbraak stierven volgens de officiële telling 4634 mensen. Er ging veel mis. Informatie werd onder de pet gehouden, de ontwikkeling van testen werd gefrustreerd, vervolgens werden doden razendsnel gecremeerd uit angst dat het virus zou overslaan. Zhang wist op de isolatie-afdeling te komen om zijn overleden vader nieuwe kleren aan te trekken, een Chinese traditie.

Ambtenaren negeerden de uitbraak van het virus

Met vaste stem vertelt hij zijn verhaal aan de telefoon. Hij is niet bang, zegt hij. “Wat ik doe is het juiste, het is om gerechtigheid te halen, dus nee, ik ben niet bang.” Een rechter moet oordelen over de ambtenaren die de uitbraak van het coronavirus negeerden, en in de doofpot wilden stoppen, vindt Zhang. “Ik wil dat de verantwoordelijke ambtenaren juridisch gestraft worden, niet alleen ontslagen want dat betekent dat ze ergens anders weer aan het werk kunnen.”

Maanden later zijn er nauwelijks meer besmettingen in China, maar nog altijd houdt de overheid een strakke greep op het rouwproces: verdriet mag niet omslaan in woede. Bij wijze van geste kregen familieleden van overledenen 3000 yuan (377 euro) uitgekeerd.

Die woede was er wel degelijk. Naar schatting enkele tientallen familieleden wilden juridische actie ondernemen. De meesten zagen ervan af na intimidaties. Zo moest in maart een chatgroep met meer dan honderd nabestaanden sluiten op last van de politie. Andere families zochten contact met advocaat en activist Yang Zhanqing in New York, die juridische hulp wil bieden. Yang laat nu weten dat sommigen afzagen van die hulp, ‘uit angst dat de politie hen zou beschuldigen van samenzwering met een buitenlandse macht’.

Zhang zet als een van de weinigen door. Begin juni stuurt hij zijn aanklacht naar de rechtbank van Wuhan. Het nieuws bereikt de politie in zijn woonplaats Shenzhen waarna hij naar het bureau moet komen waar hij vervolgens moet bevestigen dat hij een aanklacht heeft ingediend. In een tweede verhoor printen agenten zijn WeChat-gesprekken uit, en vragen hem elk gesprek toe te lichten.

Geen rechtbank wil de klacht behandelen

Het gerechtshof in Wuhan wil zijn aanklacht niet in behandeling nemen. Als hij het twee maanden later bij het Hoger Volksgerecht van de provincie Hubei probeert, krijgt hij hetzelfde resultaat. “Zonder een duidelijke verklaring”, vertelt Zhang.

In november volgt een laatste poging tot gerechtigheid: een aanklacht bij de Hoge Raad en een open brief aan president Xi Jinping. Zhang spreekt Xi aan op diens beloftes. “In mijn brief zeg ik dat ik hoop dat ‘iedereen is voor de wet gelijk’ niet een lege frase is. Ik hoop dat we ‘bestuur ons land volgens de wet’ ook echt in de praktijk kunnen brengen.”

Er volgt een derde verhoor. Om negen uur ’s avonds staat de politie voor Zhangs deur en neemt hem mee naar het bureau. “Drie uur lang gebeurde er niets. Na middernacht kwam er opeens een man die vroeg naar de brief aan Xi. Ik zei dat ik de verantwoordelijkheid van de lokale ambtenaren zou onderzoeken, al zou het me mijn leven kosten.”

Dat geen rechtbank zijn aanklacht in behandeling wil nemen, en de lokale politie hem blijft intimideren, ziet hij als een aanmoediging. Zijn Weibo-account (een sociaal medium in China) waar Zhang voorheen veel steun vond van lotgenoten, is inmiddels afgesloten. De autoriteiten houden al zijn communicatie in de gaten.

Zhang vertelt zijn verhaal aan iedereen die het wil horen. Het kwam hem op het commentaar te staan dat hij niet loyaal aan China is. “Dan wil ik vragen: waarom zijn we nu opeens ‘allemaal Chinees’? Toen de autoriteiten in Wuhan de pandemie onder het tapijt probeerden te schuiven, waren we dat niet? Het voelt als een belediging.”

Betalen voor exclusieve rechten op informatie over het virus

Uit een onderzoek door persbureau AP blijkt dat drie bedrijven het Chinese centrum voor infectieziektes (CDC) een miljoen yuan betaalden voor de exclusieve rechten op informatie over het virus. Ze kregen ook de rechten op distributie van de testen die ze zouden ontwikkelen. Andere ontwikkelaars werden tegengehouden, zoals wetenschapper Sun Zhengli, die zelf al op 3 januari een test ontwikkelde maar daar van het CDC mee moest ophouden. Zo kon het dat pas vanaf 16 januari de eerste tests beschikbaar waren, die bovendien naar schatting één op de vijf besmettingen niet herkenden. Pas na 26 januari gaven de gezondheidsautoriteiten goedkeuring aan andere testen.

Lees ook:

Is de lof voor China’s aanpak terecht?

China heeft het coronavirus met harde maatregelen weten in te dammen, als we de cijfers mogen geloven. Andere landen moeten daar een voorbeeld aan nemen, aldus de Chinese propaganda. Zou de strategie elders werken?