Direct naar artikelinhoud
Rouwen om het verlies van werk is heel normaal, toch horen we er weinig over
Ontslaggolf

Rouwen om het verlies van werk is heel normaal, toch horen we er weinig over

Beeld Idris van Heffen

Door reorganisaties en faillissementen verliezen veel mensen plotseling hun baan. Toch is voor het rouwen om werk maar weinig aandacht.

Vlak voor de douanepost op bedrijventerrein Schiphol-Oost steekt een vrouw ietwat klungelig een spandoek in de grond, waarop staat: ‘Monique met VVR , al 23 jaar een superster. Lieve stewardess, heel veel succes’. VVR is de vrijwillige vertrekregeling van KLM, waar Monique gebruik van maakt. Net als Charley Valette, die na ruim 35 dienstjaren bij de luchtvaartmaatschappij vertrekt. 

In Hangar 10, een grote loods kunnen hij en andere collega’s die het noodlijdende bedrijf verlaten op afspraak hun spullen komen inleveren. Vanwege corona krijgt iedere werknemer daarvoor een tijdslot van een uur. Bij de ene tafel levert Valette zijn jasjes, broeken en zijn strepen in, bij de andere zijn met krassen bedekte koffers en tot slot zijn blauwe toegangspas waarmee hij jarenlang alle KLM-gebouwen kon betreden. 

‘Dit was het dan’

“Alsof ik een beetje van mezelf kwijtraak”, zegt hij, duidelijk aangedaan. In de loods ziet hij een collega waarmee hij in 1985 bij het bedrijf is begonnen. Ze kunnen elkaar niet omhelzen. Corona. “Dit was het dan”, zegt hij als hij met een lege pashouder de loods uitstapt. Hij ziet collega's huilend in hun auto  stappen. In totaal verlaten dit jaar vijfduizend KLM’ers het bedrijf, zij laten tienduizenden jaren aan gecombineerde werkervaring achter. 

Omscholing, bijscholing, van werk naar werk trajecten. Er wordt van alles uit de kast getrokken om mensen die door corona hun baan verliezen zo snel mogelijk weer aan de slag te laten gaan. “Maar we moeten niet vergeten dat aan  het verliezen van werk ook een rouwproces vast zit”, zegt Angela Bottenberg, bestuurder loopbaanadvies bij vakbond FNV. 

Kredietbeoordelaar

Uit data van kredietbeoordelaar Graydon blijkt dat bijna twee miljoen bedrijven in ons land het financieel moeilijk hebben. Dat is met bijna zestig procent, meer dan de helft van alle ondernemingen. Met name in noodlijdende sectoren als de horeca, toerisme en luchtvaart is de verwachting dat steeds meer mensen hun baan zullen verliezen. 

Bottenberg geeft al jaren cursussen aan mensen die hun baan verliezen over hoe ze met hun emoties om kunnen gaan. “Sommige mensen gaan het liefst in bed liggen met de gordijnen dicht, anderen zijn heel boos of worden angstig. Iedereen gaat anders met het verliezen van werk om, maar bijna iedereen wordt er door verrast. Maar weinig mensen houden er rekening met dat hun baan kan verdwijnen, zelfs in crisistijd.”

Loopbaanbegeleider

Dat merkte ze ook al toen ze - nog voor 2010 - als loopbaanbegeleider mee ging naar bedrijven die hun personeel net hadden ingelicht over een reorganisatie. “Dan stond ik daar samen met de werkgever en mensen van de uitkeringsinstantie UWV. We bespraken met de ontslagen werknemers allerlei mooie werk-naar-werk plannen die waren gemaakt.”

Ze merkt al snel dat de werknemers die net te horen hebben gekregen dat ze hun baan verliezen daar niet op zitten te wachten. “We waren daar om deze mensen te helpen en toch voelden zij zich in de steek gelaten en alleen”, zegt Bottenberg. “Ik zag mensen met hartzeer, huilend op een stoel zitten. En dan kwamen wij met goedbedoelde tips over hoe ze de draad weer konden oppakken”, herinnert ze zich.

Sindsdien is ze zich is gaan verdiepen in hoe ze mensen die hun baan verliezen beter zou kunnen helpen. “De meeste mensen hebben tijd nodig om te kunnen accepteren dat hun oude baan niet terugkomt. En dat gaat soms gepaard met allerlei gevoelens”, weet Bottenberg nu. Niet zo gek ook, zegt ze. “Werk is voor veel mensen meer dan een dagbesteding ook een deel van hun identiteit.” 

Stress

Wanneer werk plots verdwijnt ontstaat bij sommige mensen veel stress. “Hoe ga ik de rekeningen betalen? Hoe zit het met de vakantie die ik aan de kinderen had beloofd? Gaan ze me ergens anders wel aannemen? En zie ik mijn collega’s - waar ik de afgelopen jaren mee heb gewerkt - nog wel?”, citeert ze de meest gehoorde zorgen. “Het zijn allemaal vragen waardoor de grote dingen in het leven op losse schroeven komen te staan”, zegt Bottenberg over de heftigheid van zo’n ervaring.

Voor Valette is het vooral de realisatie dat hij nooit meer met groep onbekende collega's in een vliegtuig zal stappen. “En ik zal ook niet meer zoveel nieuwe jonge mensen ontmoeten, zoals ik zoveel jaar heb gedaan. Ik denk echt dat die collega’s die me in het buitenland op sleeptouw namen, me jong hebben gehouden.” 

Verlieskunde

Bottenberg ging om mensen als Valette beter te begrijpen in opleiding bij trauma-, organisatie- en gezondheidspsycholoog Herman de Mönnink. Hij introduceerde het begrip verlieskunde in Nederland en heeft een blauwdruk gemaakt voor de drie fases van rouw die volgen na baanverlies: bewustwording van het slechte nieuws, afscheid nemen van het oude leven en het opbouwen van een nieuw leven. 

Hoe lang een fase duurt, verschilt per persoon. Nuchterheid helpt en mensen met meer ‘oud zeer’ doen er langer over, zegt hij. “Belangrijk is erover te praten of hulp te zoeken als je er niet uitkomt in je eentje”, aldus De Mönnink.

Drie fases

Bottenberg gebruikt de drie fases ook in haar cursussen. Ze vertelt dat mensen in de eerste fase van bewustwording veel en tot in detail over alle gevoelens praten. Dat kan enorm opluchten. “Je kunt praten met vrienden, familie of met een professional. Maar in de familie en de vriendenkring is het advies al snel: ‘Komt goed, even schouders eronder en op zoek naar nieuw werk’.”

Het van je afschrijven helpt daarom soms nog beter. “Schrijf alles op wat je voelt, als een soort dagboekje. Het is belangrijk om verdriet en  boosheid te durven voelen, opdat opgekropte emoties niet  tot korte lontjes kunnen leiden. Want die kunnen de zoektocht naar nieuw werk flink in de weg zitten. “Pas als iemand zich bewust is van zijn gevoelens kan hij definitief afscheid nemen van zijn oude werk en het leven dat daarbij hoorde”, legt ze uit. 

Waardig afscheid

Wat verder helpt om over het verliezen van een baan heen te komen is een waardig afscheid. Daarin speelt de werkgever een belangrijke rol zegt De Mönnink. “Zorg voor een ceremonie waarin je de vertrekkende werknemer de kans krijgt om te zeggen hoe diegene de werkzame jaren bij het bedrijf heeft ervaren en laat de overblijvers daarop reageren om vervolgens samen het glas op de toekomst te heffen”, schetst De Mönnink het ideale afscheid. 

“Het rottige is dat door de coronamaatregelen dit moeilijk te realiseren lijkt”, zegt hij. Maar dat betekent niet dat je het als werkgever maar moet laten zitten. “Zonder afscheid  hebben veel vertrekkende medewerkers geen afsluiting. Alsof je als een vuilniszak bij de weg wordt gezet. Dat is ook gek voor degenen die blijven. Alsof je een vermissing meemaakt.” 

Uit onderzoek blijkt ook dat achterblijvers in sectoren waar reorganisaties plaatsvinden een grotere kans hebben op gezondheidsrisico’s door chronische stress. 

Creatief

Voor een waardig afscheid moeten werkgevers in coronatijd wat creatiever zijn. Zo heeft Valette zijn vertrek met  collega's via Zoom gevierd. “Dan zit je achter je scherm met een drankje, het is niet hetzelfde als een afscheid in het bemanningscentrum met vrienden en familie maar het is wel fijn om elkaar even te zien en spreken. Ik voelde me toch minder alleen.” 

Lees ook:

CNV waarschuwt: sjoemelen met ontslagregels kan duizenden euro’s schelen

Het kan duizenden euro’s schelen als een werkgever onderhands met werknemers het ontslag regelt. Wees daar alert op, waarschuwt vakbond CNV.