Luther als exegeet

De erfzonde, de tien geboden, de wet – allemaal redenen voor God om voor eeuwig te veroordelen. En daar komt dan ook nog het Evangelie bij. Onbeschaamd beukte en bonkte Luther op de woorden in Romeinen 1:17, met een brandende dorst om te weten wat Paulus bedoelde: „Gods gerechtigheid wordt in het Evangelie geopenbaard, uit geloof tot geloof. Er staat immers: „De rechtvaardige uit het geloof zal leven.”” Maar wat is geloof, wat is gerechtigheid, wat is het Evangelie?

Toen kwam het moment van bevrijding: „Hier voelde ik dat ik volledig herboren was, en dat ik door geopende poorten in het paradijs zelf was binnengetreden.”

## Zekerheid

Deze geschiedenis is zo bekend, dat we dingen over het hoofd zouden kunnen zien. In de eerste plaats: ook volgens de rooms-katholieke theologie kon je zeker zijn van je zaligheid. Echter, daarvoor was een directe, persoonlijke openbaring nodig. Slechts wie rechtstreeks van God te horen had gekregen dat zijn zonden waren vergeven, bezat zekerheid.

In de tweede plaats: Luther was geen overgevoelige monnik die alleen maar met zichzelf druk was, in zijn cel lag te bidden om vergeving, of in het biechthokje zat om zijn zonden te belijden. Hij was professor aan de universiteit, bezat een fabelachtige kennis van de Bijbel, en correspondeerde met geleerden over de Schrift. Hij verwoordde zijn worsteling dan ook als een exegetische zoektocht: wat betekent deze tekst? Hoe ligt de relatie tussen geloof en rechtvaardiging? Wat is Gods gerechtigheid? Vragen dus die horen bij het werk van een hoogleraar in de Bijbelse vakken.

Wij moeten beide zaken samennemen. Luther kreeg zekerheid over zijn eigen redding, beslist. Maar niet door een persoonlijke openbaring of een rechtstreeks woord van God. Dan zou de Reformatie nooit hebben plaatsgevonden. In dat geval had Luther zelf wel rust en vrede ervaren, maar zonder dat dit iets had betekend voor alle andere mensen. Hij zou slechts behoord hebben bij de happy few.

Luthers doorbraak was een exegetische ontdekking. Door Gods erbarmen (zegt hijzelf) zag hij wat de tekst betekende. Luther kreeg zekerheid, niet omdat hij Luther was, maar doordat hij de algemene geldigheid van deze Bijbeltekst begreep en geloofde.

## Poorten

Zo dus begon de Reformatie. Niet toen Luther de mensen vertelde dat hijzelf zekerheid gekregen had, maar toen hij uitlegde wat gerechtigheid is, en geloof, en Evangelie. Hij prees zijn studenten gelukkig, die zo’n worsteling niet meer hoefden mee te maken. Dankzij deze exegese hoeven ook wij niet te ervaren dat voor ons de poorten van het paradijs opengaan. Want ze zijn al open.

![16544969.JPG](https://erdee-prod-bucket-s3-001.ams3.digitaloceanspaces.com/16544969_97791f71fc.JPG =300)---Dr. G. A. van den Brink. beeld RD--- *Dr. G. A. van den Brink is vertaler bij de Luther Heritage Foundation in Veenendaal. In deze tweewekelijkse rubriek brengt hij Luther en zijn werk voor het voetlicht.*

Luther als exegeet

Kerk & religie

RD.nl in uw mailbox?