Direct naar artikelinhoud
ProfielDonald Trump

Liegen tot je hebt gewonnen: profiel van een fantast

President Donald Trump tijdens een campagnebijeenkomst in de Amerikaanse staat Arizone, op 19 oktober 2020.Beeld REUTERS

Donald J. Trump werd rijk geboren, vergaarde nog meer rijkdom, werd beroemd en schopte het tot het Witte Huis. Maar nooit is zijn verhaal hem mooi genoeg. Vannacht is het laatste debat tussen Trump en Biden voor de presidentsverkiezingen op 3 november.

“You’re a fucking liar.”

Bob Woodward zal goed nagedacht hebben over de slotzin van ‘Angst’, zijn eerste boek over Donald J. Trump, de 45ste president van de Verenigde Staten. Hij koos voor een schets van de positie van Trumps juridische adviseur John Dowd, een belangrijke bron voor zijn boek: “In het politieke uitdelen en incasseren, het ontwijken, het ontkennen, het twitteren, het verdonkeremanen, het ‘Nepnieuws!’ roepen, de verontwaardiging, had Trump één allesoverheersend probleem, dat Dowd zag, maar waarvan hij het niet opbracht het tegen de president te zeggen: ‘Je bent een verrekte leugenaar’.”

Groot is de verering in de VS voor het ambt van de president, waar het taboe op het woord ‘leugen’ is gesneuveld. The Washington Post ging turven: in de campagnetoespraken die hij na zijn verkiezing bleef houden, de persconferenties waarop hij het aan de stok kreeg met verslaggevers, de tv-toespraken vanuit het Oval Office en natuurlijk op Twitter, deed Trump de waarheid ruim 20.000 keer geweld aan.

Dat hoeft geen kiezer te verbazen. Al zo lang als hij in de schijnwerpers staat, fabuleert Donald Trump erop los. Wie zijn levensverhaal wil schetsen, moet zich door een woud van verzinsels en overdrijvingen kappen. En kan het verhaal dan vertellen aan de hand van de meest kenmerkende leugens.

‘Ik heb gehoord dat ik de hoogste afstudeercijfers van mijn jaar had’

-- Toespraak op het ministerie van buitenlandse zaken, 2-5-2018

Donald J. Trump werd op 14 juni 1946 geboren als vierde kind en tweede zoon van Frederick Trump, vastgoedontwikkelaar in Queens (New York), en zijn vrouw Mary. De kleine Trumps troffen het niet met hun ouders, schreef Mary L. Trump, dochter van Freds oudste zoon Fred jr., onlangs in haar boek ‘Te veel en nooit genoeg’. Geen van beiden verstonden ze de kunst hun kinderen een veilig en liefdevol thuis te geven. Het gebrek aan affectie in zijn jongste jaren, analyseert de psychologe, heeft bij Donald geleid tot zijn levenslange behoefte aan bewondering.

Hij was in zijn jonge jaren opstandig, liet zich op school niets zeggen en gebruikte zelfs geweld tegen een docent. Daarom werd hij naar de New York Military Academy gestuurd, een school die niets met het leger, maar alles met uniformen en discipline te maken had. Daar kregen ze hem in het gareel, en leerde Donald Trump op zijn beurt hoe je andere mensen kon overheersen.

Het boek van Donald Trumps nicht, Mary Trump, over de 45e president van de Verenigde Staten.Beeld EPA

Hij blonk naar eigen zeggen zo uit in sport, dat er een professionele loopbaan als honkballer in zat, weet zijn biograaf Michael d’Antonio te vertellen in zijn boek ‘Nooit genoeg’. Maar dat verdiende niet genoeg. Na de militaire academie studeerde hij twee jaar aan de Fordham University in New York, maar ging in de praktijk vooral met zijn vader mee terwijl die toezicht hield op bouwprojecten of de huur ging innen.

Vooral op aandringen van Fred Trump stapte Donald over naar de hoog aangeschreven Wharton School of Finance in Philadelphia, afstudeerrichting onroerend goed. Volgens Mary Trump betaalde hij iemand anders om de toelatingstest voor hem te doen. En dat hij er een topstudent was, blijkt nergens uit.

‘Dhr. Trump zei dat hij een optie had - zonder tijdslimiet - om het Commodore Hotel te kopen voor 10 miljoen dollar’

-- Verslag in de New York Times, 27-4-1976

Het vak van zijn vader leerde Trump in de nederige volkswijk Queens, maar door ambitie gedreven ging hij het uitoefenen aan de overkant van de East River, in Manhattan. En daar maakte hij zijn fortuin. Volgens hemzelf op eigen kracht, maar volgens anderen waren het geld en de contacten van zijn vader onmisbaar. Hoe dan ook had hij een goed oog voor de kansen die Manhattan bood, in een tijd dat New York leek te bezwijken onder het vertrek van industrie, toenemende misdaad en de verloedering van grote delen van de stad.

Het opknappen van het achterop geraakte Commodore Hotel, bij Grand Central Station, was zijn eerste succesvolle project. Hij kreeg de eigenaren, de failliete spoorwegmaatschappij Penn Central, zo ver hem een optie op het hotel te gunnen. Daarvoor vroegen ze een kwart miljoen dollar, die hij nooit betaalde. Hij had dus geen optie, maar de stad New York, die een enorm bedrag aan belastingkorting moest bijdragen, vergat het te controleren.

Trumps volgende project was het bouwen van een wolkenkrabber aan Fifth Avenue: Trump Tower, waar hij daarna zou wonen en werken op de bovenste verdieping. In 1977 trouwde hij met Ivana Zelnickova, afkomstig uit toenmalig Tsjechoslowakije en in Canada werkzaam als fotomodel en ski-instructeur. Het verhaal dat ze lid was geweest van het Tsjechoslowaakse olympisch skiteam werd later ontkracht. Ze kregen drie kinderen: ­Donald jr., Ivanka en Eric.

‘Op dit moment is het vermogen van de heer Trump meer dan 10 miljard dollar’

-- Verklaring van de campagne-organisatie van Donald Trump, 15-7-2015

Zijn succes, terwijl hij nog maar in de dertig was, en zijn uiterlijk – hij werd vergeleken met Robert Redford – maakten Trump een beroemdheid. Het magazine Playgirl gaf hem een plek bij de tien meest sexy mannen van Amerika.

In zijn werk zocht hij ook de glamour op: hij begaf zich buiten het bekende New Yorkse circuit en kreeg een vergunning om een casino te bouwen in Atlantic City. Het ging bij de opening in 1984 ‘Harrah’s at Trump Plaza’ heten: de naam combineerde de casino-keten van het Holiday Inn concern waarmee hij in zee was gegaan en zijn eigen merk. Dat merk werd steeds waardevoller, vond hij zelf. In 1987 kreeg dat een stimulans toen zijn boek ‘The Art of the Deal’ verscheen, volgens hemzelf (maar niet volgens de cijfers uit de uitgeverijwereld) het best verkopende zakenboek aller tijden.

Later, in 2007, voerde hij een proces tegen een journalist en zijn uitgever, omdat die in een boek had geschreven dat hij bij lange na geen miljardair was. Zijn fortuin, legde hij uit in een beëdigde getuigenverklaring, hing af van zijn gevoel van eigenwaarde. “Het kan veranderen als iemand een gemeen artikel schrijft zoals O’Brien. Ik was niet zo tevreden over mezelf toen ik het las.”

Schijnbaar nog steeds steenrijk

In 1984 waren vooral zijn zakenpartners ontevreden: over de inkomsten van het casino. Trump koos voor een brutale uitweg: een concurrerend Trump-casino beginnen naast de deur. Trump Castle kocht hij van hotelmagnaat Barron Hilton. Via aandelentransacties deed hij zelfs nog een derde casino op, dat voortaan de Trump Taj Mahal heette. De deals werden gefinancierd met geleend geld. Hetzelfde gold voor zijn aankoop van een luchtlijn tussen Washington, New York en Boston, voortaan de Trump Shuttle.

In de jaren daarna ging er veel mis. De casino’s en de luchtvaartmaatschappij brachten niet genoeg op om de hoge rente te betalen. Trumps huwelijk met Ivana liep op de klippen, nadat hij een verhouding begon met fotomodel en beginnend actrice Marla Maples. Terwijl hij schijnbaar nog steeds steenrijk was, bekende hij Maples dat een dakloze waar ze langsliepen netto waarschijnlijk meer bezat dan hij.

Hij scheidde van Ivana in 1992 en trouwde het jaar daarop met Maples. Ze kregen een dochter, Tiffany. In 1999 scheidden ze. Hij had toen een verhouding met fotomodel Melania Knauss, met wie hij in 2005 trouwde. Zij kregen een zoon, Barron.

‘Mijn naam is Donald Trump en ik ben de grootste vastgoedontwikkelaar van New York’

-- Beginbeelden The Apprentice, vanaf 8-1-2004

Langzaam maar zeker trok Trump zijn bedrijf uit het moeras, dankzij het afstoten van bezittingen en een lening van zijn broer en zussen. Financiële redding haalde hij ook uit zijn beroemdheid. In 2002 maakte hij kennis met reality-tv producer Mark Burnett, die hem vroeg voor een show waarin deelnemers moesten vechten voor een baan bij hem. Trump deed graag mee. Voor het zo nu en dan theatraal iemand ontslaan kreeg hij de halve winst.

‘The Apprentice’ was een hit. Naar de eerste uitzending, waarvan de beginbeelden steeds Trump lieten zien die overdrijft over zijn succes, keken meer dan 20 miljoen mensen. Volgens Trump werd geen programma beter bekeken, hij eiste rectificatie van elke krant die iets anders schreef. In het veertiende seizoen, Trumps laatste, keken er gemiddeld nog 7,6 miljoen.

Trumps bekendheid zette hij op kleine en grote schaal in geld om. Er kwam Trump-water op de markt, een Trump University pretendeerde – frauduleus, concludeerde de staat New York later – een opleiding te geven tot huizenhandelaar. En de naam Trump verscheen tegen vergoeding op gebouwen overal ter wereld.

‘Ik alleen kan het oplossen’

-- Toespraak op de Republikeinse conventie, 21 juli 2016.

In 2011 begon Trump – na een poging in 2000 die eerder een publiciteitsstunt leek – serieus te denken over een gooi naar het presidentschap. Hij begon aanhangers van de ‘birthers’-theorie bij te vallen, die zeiden dat Barack Obama geen president had mogen worden omdat hij in Kenia geboren zou zijn, niet in Honolulu. “Ik heb onderzoekers naar Hawaï gestuurd, die kunnen niet geloven wat ze daar vinden”, zei hij.

In 2015 stelde hij zich officieel kandidaat, fulminerend tegen illegale immigranten uit Mexico (‘verkrachters’) en handelsakkoorden met het buitenland (‘we winnen niet meer’).

Toen nog presidentskandidaten Donald Trump en Hillary Clinton na afloop van hun debat aan de Washington University in de staat Missouri.Beeld REUTERS

Op de Republikeinse conventie in 2016 presenteerde hij zich als de enige die Amerika uit de misère zou kunnen halen. En in november van dat jaar bleken de Amerikanen het daar mee eens te zijn – althans volgens het systeem van stemmen per staat zoals de Grondwet dat regelt. Tegenstander Hillary Clinton had landelijk een kleine drie miljoen stemmen meer. Maar voor de maand voorbij was, had hij in een tweet ook die overwinning nog opgeëist: “Ik won in het totale aantal stemmen als je de miljoenen mensen er aftrekt die illegaal stemden.”

‘Het was een perfecte conversatie met de president van Oekraïne’

-- Tweet op 27-9-2019

In 2019, het derde jaar van zijn presidentschap, ontsnapte Trump aan een groot politiek gevaar. Een speciale aanklager deed onderzoek naar de hulp die zijn verkiezingscampagne kreeg uit Rusland, in de vorm van hacks en activiteit op sociale media. Robert Mueller concludeerde dat er geen samenzwering met Rusland was. En hield zich om juridische redenen op de vlakte over een andere beschuldiging; belemmering van de rechtsgang.

Niet lang daarna had Trump een telefoongesprek met de president van Oekraïne dat hem in nog veel grotere problemen bracht. Hij preste daarin Oekraïne om een onderzoek aan te kondigen naar corrupte activiteiten van Hunter Biden en zijn vader Joe Biden, die mogelijk Trumps tegenstander zou worden in de verkiezingen van 2020. In verhoren voor het Huis van Afgevaardigden vertelden diplomaten hoe privé-afgezanten van Trump hun eigen werk in Oekraïne doorkruisten met dit politieke project.

Het Huis besloot tot impeachment, een aanbeveling aan de Senaat om de president af te zetten. Maar de Republikeinse meerderheid daar sprak hem vrij. Zelf houdt Trump vol dat aandringen op corruptiebestrijding nooit een misstap kan zijn.

‘Het gaat weg. Op een dag, als bij toverslag, zal het verdwijnen.’

-- Persconferentie op 28 februari dit jaar

Deze week staat het dodental door de coronapandemie in de VS op een kleine 220.000. Dat is een vijfde van het totaal aantal doden ter wereld, terwijl de VS maar ruim 4 procent van de wereldbevolking herbergen. Als de president daarmee wordt geconfronteerd, ontkent hij dat de VS het slecht doen en zegt hij dat de sterftecijfers juist bijzonder laag zijn - wat alleen klopt als je kijkt naar de kans dat een besmet persoon overlijdt. 

Zelfs Trumps eigen deskundigen wijten het grote aantal doden aan het te snel opheffen van allerlei beperkende maatregelen, en Trumps weigering om het dragen van mondkapjes werkelijk serieus te bepleiten. Vorige week zei hij tijdens een tv-interview zelfs dat 85 procent van de kapjesdragers de ziekte juist krijgt. Hij was er toen net zelf van hersteld, en trok uit die ervaring de conclusie dat Amerikanen er niet bang voor hoefden te zijn: “Laat het je leven niet beheersen”, twitterde hij.

Immunoloog Anthony Fauci en president Donald Trump tijdens een persconferentie over het coronavirus in april 2020.Beeld AP

Maandag klaagde Trump tegen medewerkers van zijn campagne steen en been over een van zijn door Amerikanen meest vertrouwde adviseurs, immunoloog Anthony Fauci, die zijn kritiek steeds minder omzichtig ventileert. Hij noemde hem ‘een ramp’ en ‘een idioot’.

Dinsdag zei hij tegen Fox News dat hij helemaal geen onenigheid heeft met Fauci. “Een aardige man. Alleen soms een klein beetje niet een teamspeler.” En over de pandemie zei hij die dag in Erie, Pennsylvania: “We zijn op de weg ­terug!”

Lees ook: Trumps coronabesmetting zal de campagne op zijn kop zetten, maar hoe?

President Trump test positief op het coronavirus, een maand voor de verkiezingen. Dat het de campagne zal veranderen, is duidelijk. Hoe, dat is lastiger te voorspellen.